A new sheriff in town: De Croo overhandigt De Wever de sleutels van de Zestien, Bouchez neemt tegelijk zijn oude rol van ‘schoonmoeder’

👑 Goedemiddag. Een nieuwe premier en een nieuwe regering: Bart De Wever (N-VA) legde vanmorgen op het Paleis de eed af als de 54ste eerste minister van België.

🧩 Eén belangrijk deel van de Arizona-puzzel ontbreekt tegelijk: Georges-Louis Bouchez stapt niet in de regering en wordt meteen de schoonmoeder van het project. Voor premier De Wever is het dubbel: Bouchez erin zou lastig zijn geworden, Bouchez er niet in, is dat evengoed.

🌵 Zelf ontkent hij overigens in alle talen problemen te zullen maken voor De Wever I: “Dit is een veel meer coherente coalitie dan Vivaldi, en een veel gedetailleerder regeerakkoord.”

🤞 De eedaflegging verliep wat onwennig, en zonder al te veel frivoliteit: geheel stijl-De Wever. Die onderkoelde aanpak wordt de rode draad voor Arizona: soberheid en ‘doe-maar-normaal’, eerder dan grote verklaringen.

📚 In de Zestien nam Alexander De Croo, die niet “warm was om nog naar een Europese top te gaan”, afscheid, en gaf hij ook twee cadeautjes aan De Wever: een reisgids voor Arizona en De Bello Gallico van Julius Caesar.

 👥 Meteen wacht een Europese top in het Egmontpaleis. Het wordt vooral een blij weerzien met Giorgia Meloni, de Italiaanse premier met wie De Wever in stilte al uitvoerige contacten legde.

Nieuwe bezems vegen schoon. Dat geldt net zo goed voor De Wever I: zelf op het Paleis was de opluchting voelbaar dat er eindelijk een regering is. Het enthousiasme bij de eedaflegging bleef binnenskamers, niemand wil van deze saneringsregering een ‘dream team’ maken, de premier al zeker niet. Het moet een zakelijke stijl worden, “doen wat moet”. Dat Georges-Louis Bouchez daarbij niet in de regering komt, heeft voor- en nadelen. David Clarinval (MR) mag terug naar de kern, die er zo alvast een pak aangenamer op zal worden. Maar tegelijk belooft Bouchez, die dus gewoon voorzitter blijft, als schoonmoeder aan de kant te gaan staan en zijn schaduw boven Arizona te laten hangen. Voorlopig zal het de anderen even worst wezen: iedereen wil even genieten van het feit dat het geheel rond is. De Wever zelf moet tegelijk meteen fors aan de bak: zijn Europese vuurdoop wachtte al.

In het nieuws: De Croo geeft de sleutels (eigenlijk zijn badge) door aan De Wever.

De details: Het geheel verliep galant, maar moest wel in rotvaart. De Croo had geen enkele zin meer om nog een Europese top te doen, en dus moest De Wever vroeg de eed komen afleggen, vanmorgen.

• “Alexander is niet ‘warm’ om nog naar die Europese top te gaan”, zo had de koning hem toevertrouwd. En zo vertrouwde De Wever het zondag ook toe aan een hele zaal van meer dan 1.500 N-VA-militanten: het colloque singulier mag al eens doorbroken worden voor een grapje.

• Want “warm” in deze context was de letterlijke vertaling in het Nederlands die de koning maakte van il n’est pas chaud, wat zoveel betekent als dat De Croo “weinig enthousiast” was. Wat koning Filip dus wilde zeggen: de vorige premier had echt geen zin meer om nog te moeten opdraven op een EU-top, die vandaag gepland was.

• En dus kreeg De Wever te horen dat hij al maandagochtend vroeg op het Paleis best de eed zou komen afleggen, zodat hij al om 10.30 uur kon gaan aanschuiven op die top.

• “Gelukkig heb ik een goed draaiend kabinet dat mij uitstekend kan voorbereiden op die bijeenkomst”, zo stelde De Wever ironisch, voor een volle N-VA-zaal gisteren.

• Vanmorgen om stipt negen uur liepen De Wever en koning Filip de statige zaal van het Koninklijk Paleis binnen, waar de plafonds nog steeds uit kunst van Jan Fabre bestaan. In een zaaltje ervoor hadden de nieuwe ministers al een half uur staan chambreren: de sfeer was daarbij die van schoolkinderen op de eerste dag, uitgelaten en enthousiast.

• Sommigen leerden elkaar voor het eerst kennen: zeker de MR stuurt een hele nieuwe generatie politici naar de regering, en ook Vooruit komt met een nieuwkomer. Iedereen stond gezellig te kletsen in groepjes, een beetje per partij, al werd het voor Jean-Luc Crucke (tegenwoordig bij Les Engagés minister van Klimaat) ook wel een blij weerzien met zijn oud-partijgenoot David Clarinval (MR). Die laatste is opnieuw vicepremier, tot zijn eigen grote opluchting.

• Het viel wel op: van zodra de pers in zicht kwam, ging haast elke nieuwe minister over tot ernst, de frivoliteit verdween als sneeuw voor de zon. Ook premier De Wever, die al ingezworen was, straalde geen spat vrolijkheid uit.

• Dat werd enkel doorbroken op het moment dat het protocol er eerst de nieuwe premier op moest wijzen dat hij netjes drie passen achter de koning moest blijven staan, terwijl alle andere ministers de eed aflegden. En vooral toen David Clarinval ook naast de premier kwam staan, wat dan weer niet de bedoeling was. Hier en daar werd gegniffeld.

Even verderop: De Wetstraat Zestien wachtte.

• Op de Zestien zat De Croo, net op tijd terug van een reis naar de Verenigde Staten, waar mogelijk zijn professionele toekomst ligt, klaar om afscheid te nemen.

• Daarbij horen traditioneel cadeaus voor de nieuwkomer. Eerst kreeg De Wever symbolisch ‘de sleutels van het land’: tegenwoordig is dat de toegangsbadge van de Zestien. “Zodat je binnen kunt”, stelde De Croo. “Handig”, repliceerde De Wever.

• En de liberaal had twee boeken mee voor zijn opvolger. Om te beginnen een Arizona-reisgids: “Het wordt wel geen vakantiewandeling, maar toch.”

• En ook nog een ‘persoonlijker’ boek: “Ik dacht, De Bello Gallico, in het Latijn”, zo stelde De Croo. “Schitterend”, repliceerde een zichtbaar tevreden De Wever, die spontaan begon te citeren in het Latijn. “Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae”, waarop uiteraard de quote viel: “Dat van alle Galliërs de Belgen de dappersten waren.”

• “En je weet toch waarom dat was? Omdat ze het verst van de gebieden met cultuur woonden”, zo stelde De Croo. “Ja, daar gaan we nu terug naartoe, hè”, stelde De Wever met een monkellachje.

Ook voorspelbaar: Alweer verrast Bouchez iedereen.

• Gisteren werd de MR-voorzitter her en der aangekondigd als de nieuwe vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken: het kwam niet enkel van bij andere partijen, maar ook bij de MR zelf, aan de top. Maar tegelijk liet men bij die top duidelijk verstaan “dat Bouchez de partij niet zou lossen”.

• Bijgevolg schreven we het gisteren toch al met enig voorbehoud, want met Bouchez weet je immers nooit, tot op het bittere eind. De MR-voorzitter houdt er nu eenmaal van om iedereen in spanning te houden, inclusief zijn eigen partijgenoten, over wie minister wordt en wat hij bijgevolg zelf zou gaan doen. Aandacht verzekerd, en daar draait het toch zo vaak finaal om.

• Dat bleek andermaal: vanmorgen, zo rond half acht maakte Bouchez duidelijk dat hij dan toch niet in Arizona zou stappen. Hij blijft gewoon voorzitter.

• Zo vermijdt hij in elk geval een stevig intern gevecht: absoluut stemmenkanon Sophie Wilmès (MR) zat immers klaar met het mes tussen de tanden om Bouchez te verhinderen beide jobs, die van vicepremier en partijvoorzitter, te gaan combineren.

• Wilmès kreeg na de verkiezingen van 9 juni 2024 intern amper krediet voor haar monsterscore, terwijl Bouchez overal als ‘mijnheer 30 procent’ binnenkwam: dat ligt zoveel maanden na de verkiezingen duidelijk nog op de lever.

• Bouchez besliste dat conflict uit de weg te gaan en zelf de touwtjes op de partij in handen te houden. Meteen waren meerdere mannen doodgelukkig vanmorgen. 

  • Om te beginnen David Clarinval, die toch vond dat hij na zijn deplorabele tijd in Vivaldi ook wel verdiende om vicepremier te blijven. De Ardenner is geliefd bij vriend en vijand: hij is de minzaamheid zelve, straks in het kernkabinet.

  • Maar vooral voor Bernard Quintin (MR) is het echt een onverwachte zet: hij zat tijdelijk op Buitenlandse Zaken, maar mag nu naar Binnenlandse Zaken, of beter Veiligheid, zoals het nu heet. 

• Die post had Bouchez nochtans dus voor zichzelf geregeld, maar die schoof hij door naar beroepsdiplomaat Quintin, gespecialiseerd in de ‘Grote Meren’ in Afrika. In plaats van tribale twisten en oorlogen met kalasjnikovs over grondstoffen mag Quintin nu afdalen naar de Brusselse politiezones: “Niet zo’n heel andere job toch?”, zo grapte een collega van Quintin.

• Verder is er de Luikenaar Mathieu Bihet (MR), die op Energie het mooie weer moet gaan maken. Iedereen verwachtte hem, maar ook hij kreeg heel laat (of eerder heel vroeg vanmorgen) pas het verlossende telefoontje.

• Een complete nieuwkomer is Eléonore Simonet (MR), de twintiger uit het Brusselse Parlement die nu minister van Middenstand en Zelfstandigen wordt. Zij komt uit een echte politieke dynastie: haar vader was Jacques Simonet (MR), ooit Brussels minister-president, voor hij op jonge leeftijd stierf.

De repercussie: Bouchez wordt de schoonmoeder van Arizona. Onvermijdelijk.

• Bouchez pleitte er zelf recent nog voor om “alle voorzitters in bad te trekken”, waarbij iedere onderhandelaar/voorzitter in het kernkabinet zou eindigen. Dat wilde hij uitgerekend vermijden om de fouten van Vivaldi te maken, waarin volgens Bouchez “vooral de PS heel de tijd schoonmoeder speelde”.

• Maar nu de MR-voorzitter er zelf niet in stapt, dreigt dat syndroom opnieuw op te duiken, en wel bij hemzelf. Hij gaf al aan tussen de lijnen dat hij “keihard zal waken” dat de koers niet opschuift naar links, voor Arizona. En daarbij was hij ook niet van plan De Wever als premier te sparen.

• Meteen gaf hij vanmorgen al een voorproefje: in de uitvoering van de vermogenswinstbelasting dook via De Tijd meteen al discussie op over hoe het regeerakkoord dan precies zou moeten worden geïnterpreteerd voor ondernemers die hun zaak verkopen.

• Meteen is duidelijk waarom ofwel de MR ofwel de N-VA de post van Financiën absoluut wilden pakken: de uitvoering van die fiscale hervorming én met name de nieuwe belastingen wordt een heel gevoelig dossier, waarin ze zeker en vooral hun achterban niet nog meer pijn willen doen. Met de duivel in de details, moeten die details nu dus door Jan Jambon (N-VA) uitgewerkt worden.

• Maar Bouchez was dus vanmorgen al meteen op oorlogspad: ook voor percentages onder de 20 procent zouden er getrapte tarieven volgen.

• Toch is men binnen Arizona ook wel wat gelaten over de beslissing van Bouchez. De analyse was immers al langer dat er “hoe dan ook geen goede kant aan zat”. 

• Want Bouchez pakte maandenlang heel veel aandacht in het overleg, positief, maar vooral ook negatief. De stijl van vergaderen en van omgang met elkaar bij de MR-voorzitter botst daarbij met die van de premier, die houdt van hoffelijke omgang en eigenlijk wat conflict-avers is, onder partijgenoten maar evengoed onder coalitiepartners.

• Bouchez in de kern had dus evengoed een slopende omgang opgeleverd. Nu moet De Wever het doen met Clarinval, met wie hij het uitstekend kan vinden. Op het Paleis viel meteen op, tijdens de eedaflegging, hoe beiden bij de begroeting druk aan het praten waren: het wordt een relatie die beiden gaaf willen houden.

• Maar Clarinval ging tegelijk wel gebukt onder het juk van zijn partijvoorzitter in de Vivaldi-periode. Want daarbij volgde Bouchez graag op de voet, live, de kern mee, en zeker grotere begrotingsconclaven, om dan Clarinval bijna telegeleid een fiat te laten geven of te laten blokkeren.

• De vraag is of diezelfde dynamiek zich opnieuw zal ontplooien aan tafel: de kans is niet klein. Maar in elk geval dreigt de sfeer in de kern zo een pak minder beladen te worden, misschien wel iets dat De Wever als premier prefereert.

We noteren het in detail: Bouchez sust wel zelf, en belooft een andere versie van zichzelf te worden.

• Vanmorgen hield ook de MR dan een persconferentie. Daarop ontkende Bouchez in alle talen dat een intern conflict of interne weerstand tegen zijn dubbelrol de basis zou zijn geweest voor de plotse ommekeer.

• “Ik weet dat men zal zoeken naar iemand die zegt dat er ruzie was, maar dat was niet het geval. Ik heb erover nagedacht, zeker, maar ik heb gisteren ook heel wat contacten genomen en afwegingen gemaakt”, zo wimpelde hij dat af.

• Hij leek zelf te hebben ingezien dat de combinatie van vicepremier en voorzitter niet haalbaar was. “Het zijn twee functies die meer dan voltijds zijn", klonk het plots. "Ik heb geprobeerd om in die zin rationeel te zijn en niet alleen mijn eigen zin te volgen."

• En nog meer mooie verklaringen: neen, hij zal geen stoorzender spelen, zo beloofde hij plechtig. Daarbij onderstreepte hij het verschil van dag en nacht tussen beide regeerakkoorden, dat van Vivaldi en Arizona. Dat laatste is veel gedetailleerder.

• “Dat is een enorm verschil. Vivaldi is geboren in volle coronaperiode, een beknopt akkoord van 90 pagina's. Nu is het drie keer meer en heel precies. Ik heb er mijn akkoord op gegeven, er is geen reden om veel tussen te komen.”

• Bovendien wees Bouchez er fijntjes op dat zij nu de tweede grootste in de regering zijn en dat de ploeg ook veel coherenter is. “Vooruit is een linkse partij, maar helemaal anders dan de groenen of zelfs de PS. Bovendien gaat het deze keer om vijf partijen en geen zeven."

• Ook daar: nieuwe bezems vegen voorlopig dus schoon. De vraag is, gezien de aard van Bouchez’ politieke stijl en karakter, hoe lang die wapenstilstand duurt.

De nieuwe stijl van Arizona: Geen grote sier, bij De Wever.

• “Ik kwam hier aan, en het eerste wat de collega’s hier vroegen: ‘Who are you?’.” Op zijn eerste Europese top kwam de nieuwe Belgische premier in elk geval binnen zonder toeters en bellen, en zo vertelde hij het na afloop ook aan de VRT.

• Geen al te ronkende quotes van Michael Jordan dus, of andere iconen, in de beeldvorming rond de nieuwe regering, zo was ook te begrijpen uit zijn entourage: het moet vooral ‘voetjes op de grond’ blijven.

• De Wever zelf blijft daarbij vooral hameren op de noodzaak om de tering naar de nering te zetten, maar ook om internationaal de afspraken na te komen. Dat is meteen de hoofdboodschap die hij meenam, vanmorgen naar de Europese top over Defensie.

• Die informele bijeenkomst gaat door in het Egmontpaleis in Brussel, in het politiek hart van de hoofdstad, wat maakte dat hij effectief diezelfde ochtend de eed kon afleggen op het Paleis én de sleutels van de Zestien kon gaan halen. Zaterdagnacht nog blokte hij al flink op heel het defensiedossier, toen duidelijk was dat hij maandag naar de top moest gaan.

• En De Wever zette meteen alweer een soortgelijke boodschap: “Op de NAVO-top in Wales in 2014 (met toenmalig premier Elio Di Rupo (PS), red.) hebben we beloofd om de 2 procent te doen, en dat hebben we nog altijd niet gehaald. Dat gaan we nu wel doen”, zo stelde de nieuwe premier, over de NAVO-verplichting om 2 procent van het bbp aan Defensie uit te geven.

• En tegelijk bleek hij zijn eerder pessimistische zelf, ook in zijn nieuwe rol: “Eerlijk gezegd verwacht ik mij op deze top al aan de beweging naar een hoger getal.” Onder meer de Verenigde Staten zetten immers druk om die 2 procent nog te laten stijgen naar een hoger percentage.

Een blij weerzien: De Wever bouwde al in stilte aan zijn relaties in Europa.

• Op de Europese top vanmorgen kwam De Wever wel alvast één bekend gezicht tegen: de Italiaanse premier Giorgia Meloni. Zij en de Antwerpenaar hadden al eerder in alle discretie gesprekken, georganiseerd via Europees Parlementslid Johan Van Overtveldt (N-VA).

• De N-VA zit namelijk in de ECR-fractie van Conservatieven en Hervormers met de Fratelli d’Italia van Meloni. En dus werden op voorhand de violen afgestemd. Ook de Tsjechische eerste minister Petr Fiala is trouwens met zijn partij lid van die fractie: de ECR heeft zo voortaan drie premiers op de 27 regeringsleiders binnen de Europese Raad.

• Tegelijk is Arizona wel helemaal niet eurosceptisch in het regeerakkoord: de lijn is ‘eurokritisch’, zeker de afgelopen jaren waarin er via de ‘Green Deal’ de Europese kraan om te spenderen werd opengedraaid. 

• Maar de facto is de wind in de Europese Raad en de Europese Commissie ondertussen stevig gekeerd: de EPP, de Europese christendemocraten en conservatieven van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, zit eigenlijk ideologisch behoorlijk dicht tegen de lijn van de ECR.

• Dat houdt in dat er vooral een ‘realistisch’ klimaatbeleid moet worden gevoerd, waarbij de Europese industrie absoluut moet worden beschermd.

• Voor deze top, over de Europese defensie, kan er dan ook moeilijk veel misgaan: België komt met het nieuws dat de Defensie-uitgaven op termijn doorstijgen tot 2,5 procent van het bbp en dat men fors in het leger gaat herinvesteren.

• Arizona gaat bovendien werken met een ‘Defensiefonds’, een dochter van de SFPIM, de federale investeringsmaatschappij. Die gaat participaties in grote bedrijven (onder meer BNP Paribas) verkopen om zo legerinvesteringen te doen.

• Dat kan alleen maar ter inspiratie werken voor Andrius Kubilius, die als allereerste Eurocommissaris voor Defensie aan de slag is. De Litouwer is aangesteld om de Europese defensie-industrie uit te bouwen: België wil daar, met een overenthousiaste Theo Francken (N-VA), heel graag mee aan de kar gaan trekken.

• Meteen duikt daar overigens weer de oude droom van eurobonds op: Europees schuldpapier om nu defensie-uitgaven te betalen. De N-VA is daar, net als alle Noord-Europese landen, altijd fors tegen geweest. Dat gaat De Wever dus alvast niet verdedigen op de EU-top.