Comeback aan top van N-VA? Partij denkt aan Valerie Van Peel om De Wever op te volgen als voorzitter

In het nieuws: De N-VA zoekt een nieuwe voorzitter.

De details: Na 20 jaar De Wever als vaste waarde binnen de partij moet er een nieuw gezicht aan het hoofd van de gele machine komen. Dat gebeurt via een ‘open verkiezing’, maar tegelijk probeert men, in de traditie van de partij, een consensuskandidaat te vinden. Eén naam springt eruit.

• “De immuniteit van asbestbedrijven afschaffen.” Het was een zinnetje uit het nieuwe regeerakkoord, dat op het N-VA-toetredingscongres begin deze maand met enige trots werd geprojecteerd, vooraan bij de trofeeën, die de partij had binnengehaald. Applaus volgde.

• Voor de basis van de N-VA was het meteen ook een duidelijke verwijzing naar hét dossier waar de voormalige ondervoorzitter van de partij, Valerie Van Peel, zo hard voor heeft gevochten: Eternit niet langer laten ontsnappen.

• Van Peel zelf stuurde een tweet, om De Wever expliciet te bedanken en verwees ook naar Erik Meersschaert en Eric Jonckheere, twee overleden slachtoffers van asbestvervuiling, die hun hele leven de strijd met de asbestproducent aangingen.

• Om maar te zeggen: helemaal weg was de Antwerpse nooit, bij N-VA. 

• Toen ze in de zomer van 2022 haar afscheid uit de politiek aankondigde en meteen ook ontslag nam als ondervoorzitter van de N-VA, was dat een stevige klap voor De Wever. Die verloor zo op een paar maanden tijd beide ondervoorzitters, nadat eind maart 2022 ook Lorin Parys de deur had dichtgetrokken.

• Voor Van Peel was het mentaal en fysiek allemaal te veel: de harde jaren in oppositie, waarin ze vooral botste op Open Vld, die vanuit de meerderheid het asbestdossier blokkeerde, maar evengoed de interne bikkelharde concurrentie in haar provincie Antwerpen en de zware taak van ondervoorzitter, met talloze interne vergaderingen.

• Binnen de N-VA was Van Peel nochtans geliefd: ze was erg toegankelijk en sociaal en kon snel connecties maken. 

• Bovendien bracht haar profiel de club iets bij, dat de N-VA als erg ‘mannelijke partij’ soms ontbeerde. Haar focus op ‘zachte dossiers’ en haar uitstekende communicatieskills maakten haar een veelgevraagde gast in de tv-studio’s.

De vraag: Wie in de plaats van De Wever?

• Nu de Vlaams-nationalisten plots de Zestien bezetten, komt er na twintig jaar ook ruimte in de Koningsstraat, het partijhoofdkwartier, om een nieuwe voorzitter aan te duiden. 

• De partij maakt echter geen haast. De analyse is immers dat de twee belangrijkste posten, die de bakens moeten uitzetten, nu hoe dan ook bij de premier en de Vlaamse minister-president liggen. Volgens de procedures moet er eind mei ten vroegste een nieuwe naam zijn. Kandidaten moeten midden maart beslissen.

• “Een nieuwe voorzitter zal zich altijd moeten schikken naar die twee, dat is voor iedereen duidelijk. We hebben dus iemand nodig die dat begrijpt,” zo klinkt het binnen de partijtop.

• Vandaag vult ondervoorzitter Steven Vandeput die plek in. Maar hij is tegelijk burgemeester van Hasselt, een fulltime job. Vandeput heeft dan ook geen enkele ambitie om partijvoorzitter te blijven: hij wil liefst van al de fakkel doorgeven aan iemand jonger, die zich volledig op de partij kan storten. Enkel als het echt moet, zal hij overwegen te blijven zitten.

• Daarom duikt de naam van Valerie Van Peel op. “Moesten we verloren zijn op 9 juni en had Bart zich vervolgens op zijn zwaard gestort, dan was het een heel ander verhaal: dan moest de partij ‘uit de crisis’ worden gehaald. Maar nu kunnen we een positief verhaal schrijven, ook over de nieuwe voorzitter. En wat is beter dan zo’n mooie comeback?”

• Veel mensen vinden dat nu iemand jong de kans moet krijgen om in alle rust verder aan de uitbouw van de N-VA te werken, zonder dat die dagelijks in de schijnwerpers moet staan. Partijdirecteur Piet De Zaeger dringt daar ook op aan: een frisse wind door de interne werking.

• “Het klopt dat Van Peel gepolst is. Maar de vraag is of ze opnieuw ‘goesting’ zou krijgen,” zo bevestigt men aan de top. “Het is verre van zeker,” zegt een ander. “Hoop en realiteit worden soms verward,” voegt iemand toe.

• Van Peel zelf reageerde niet. Ze heeft als ex-Kamerlid recht op een uittredingsvergoeding en is nog nergens anders aan de slag. In januari werd ze wel lid van de raad van bestuur van de Koning Boudewijnstichting.

• Een andere naam die ook circuleert binnen de N-VA is Axel Ronse. Hij is pas fractieleider in de Kamer, maar heeft zijn debuut niet gemist. Met veel enthousiasme, humor en verbaal geweld hield hij zich staande in het Kamerdebat bij de start van Arizona.

• Ronse kan perfect op die plek blijven zitten: het is geen sinecure om zo’n grote fractie te leiden, met veel mensen die een plekje onder de zon willen. De West-Vlaming is echter een people-manager die dat aankan. Andere profielen zijn minder evident voor zo’n ‘verdelende’ rol.

• Bovendien heeft Ronse één stevige troef: hij is van West-Vlaanderen. Die provincie is na de vorming van de Vlaamse en federale regering ondervertegenwoordigd bij de N-VA, zonder één minister. 

• “Ja, Sander Loones (N-VA) heeft op alles ‘neen’ gezegd. Anders was dat nu geen issue geweest,” zo klinkt het binnen de partij.

• Met Ronse zou de N-VA ook voor een meer ‘open’ profiel kiezen als voorzitter. Zo had hij over partijgrenzen heen goede contacten met Bart Somers (Open Vld), Koen Van den Heuvel (cd&v), Björn Rzoska (Groen) en Karel Van Eetvelt. En West-Vlaanderen zou er een extra kopstuk bij krijgen.

Opgelet: De job van N-VA-voorzitter wordt niet evident.

• Het is een klassieker in de Wetstraat: als partij geen ruis laten komen op de lijn tussen de Zestien en de partijvoorzitter. Alexander De Croo (Open Vld) en Egbert Lachaert (Open Vld) begrepen dat niet goed, net zoals ooit Guy Verhofstadt (Open Vld) en Karel De Gucht (Open Vld) het niet wilden vatten. Voor Thierry Giet (PS) of Olivier Chastel (MR) was het daarentegen altijd glashelder: niemand keek naar hen als voorzitter, de focus lag op premiers Elio Di Rupo (PS) en Charles Michel (MR).

• Bij de N-VA komt er nog een extra complexiteit bij: “Je mag geen speling op de lijn met de Zestien laten komen, maar je moet ook een coördinerende rol spelen tussen de Vlaamse en federale regering,” zo zegt een ervaren stem.

• Dat is cruciaal, want de grootste uitdaging voor zowel de regering-De Wever als de regering-Diependaele is de begroting op orde brengen.

• “Alles wat je federaal doet, heeft impact op regionaal vlak. En elke negatieve aanpassing is nefast voor Vlaanderen. De budgettaire toestand lijkt daar beter dan in de rest van het land, maar ze is niet goed. Ze is gewoon verschrikkelijk in de andere landsdelen.”

• De eigenschappen die vallen voor een nieuwe voorzitter zijn dus “zalvend” en “coördinerend”. Maar hebben pakweg Van Peel of Ronse het profiel om straks Ben Weyts (N-VA) en Zuhal Demir (N-VA) telkens weer te verzoenen? “Dat profiel bestaat niet,” zo klinkt het droog binnen de partij.

Om te volgen: De Vlaamse regering zal iets moeten doen met de jobbonus.

• De Vlaamse minister van Werk, Zuhal Demir, gaf het al eerder aan: als er federaal nog geen lastenverlaging via de taxshift op volle kracht is, moet de jobbonus (een systeem om mensen met een lager loon te ondersteunen) van kracht blijven.

• Maar Vlaams minister van Begroting Ben Weyts is veel minder enthousiast. Want die jobbonus, toch goed voor een kost aan de Vlaamse regering van zo’n kleine 250 miljoen euro, zou vanaf 2026 uit de begrotingstabellen verdwijnen.

• Vanuit de oppositie zet Open Vld nu al druk: die jobbonus was in de vorige regering hun paradepaardje. Die moet dus behouden blijven zolang de federale taxcut niet volledig in werking is, anders gaan zeker de lagere verdieners netto inleveren.

• Dat principe lijkt logisch: zowel de regering-Diependaele als de regering-De Wever zet fors in op het verhogen van de werkzaamheidsgraad. Dat zal niet gebeuren als mensen die aan het werk zijn met een lager loon plots netto moeten inleveren.

• Maar het zet tegelijk Weyts en zijn begroting onder pressie: voor de N-VA was het bereiken van een evenwicht in 2027 altijd de heilige graal. Dat gaan ze niet zomaar opgeven: de 250 miljoen euro moet dus straks ergens gevonden worden. 

• Bovendien zet de federale lastenverlaging ook een rem op de inkomsten uit de personenbelasting, waar de deelstaten normaal inkomsten uit halen: een kwart daarvan vloeit naar hen.

• Berekeningen van de Waalse regering, waar Adrien Dolimont (MR), de Waalse minister-president, al sprak van een negatieve impact door het federale regeerakkoord van 270 miljoen euro per jaar voor het Waalse gewest, tonen dat aan. Maar in Vlaanderen heeft men wel al rekening gehouden met die mindere inkomsten uit de personenbelasting; daar is een ‘buffer’ aangelegd.

• De oppositie zet ondertussen druk op Weyts om, net zoals Dolimont, ook met cijfers te komen. Die is dat voorlopig niet van plan. Een federaal regeerakkoord betekent niet dat er al wetteksten zijn en dus geen concrete uitwerking. Zolang die er niet zijn, heeft een oefening weinig zin, vindt Weyts. “Nu al met spek schieten of vogelpikken lijkt me niet zinvol.”

Ook genoteerd: Vlaanderen heeft een ‘actieplan Industrie’.

• Voor het derde jaar op rij kromp de industriële productie in Vlaanderen: hoge loonkosten en vooral hoge energiekosten blijken zwaar door te wegen. Daarom lanceert de regering Diependaele, zoals beloofd, een ‘actieplan’ om die industrie te ondersteunen.

• Zo moeten er meer bedrijventerreinen komen en moet de administratieve druk lager worden, is de belofte, zo weet De Tijd. Ook moet het makkelijker worden om subsidies aan te vragen om zo een groter budget voor onderzoek en ontwikkeling los te krijgen.

• Wat zeker belangrijk is: de vergunningen voor nieuwe projecten moeten vlotter verlopen. Daarbij moet vooral de doorlooptijd bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen korter. Nu is dat 12 maanden, dat moet negen maanden worden. Dat dossier zit bij Vlaams minister van Omgeving Jo Brouns (cd&v). 

• Daar reageert men onderkoeld: “Dit is gewoon een vertaling van het regeerakkoord, dus we werken eraan.”

Gevolgd: Geen eensgezindheid over Europese vredestroepen aan het front in Oekraïne.

• Frankrijk en Emmanuel Macron willen al langer troepen sturen om vrede te bewaken en zelfs af te dwingen. Engeland met Keir Starmer wil dat wel, maar alleen bij een heel duidelijk akkoord en “enkel met Amerikaanse steun.” De facto dus niet. Duitsland vindt de vraag “ongepast” nu, maar Olaf Scholz is binnen een week misschien niet meer herkozen. Polen vindt het geen goed idee als buurland van Rusland om zelf troepen te sturen. Italië was wel op de top, maar Giorgia Meloni blijft muisstil. Nederland wil wel, volgens premier Dick Schoof, maar de PVV van Geert Wilders wil niet.

• Kortom: wie dacht dat er eensgezindheid zou zijn binnen Europa over de vraag van de Amerikanen, die naar elk Europees land een vragenlijst stuurden met beschikbaarheden voor zo’n troepenmacht, kwam van een koude kermis thuis.

• Waarover waren de Europese leiders het dan wél eens? Er moet veel meer geld vrijgemaakt worden voor defensie, en dus ook onrechtstreeks voor Oekraïne. Exact wat ook de analyse is op de Zestien, in België, dat niet uitgenodigd was in Parijs.

• Concreet werd het daar ook niet over die bedragen of besteding van het geld, maar ook in de theoretische discussie zitten heel belangrijke krijtlijnen vervat.

• Met name voor België en de federale begroting is er het feit dat de Europese Commissie overweegt om de “noodclausule” rond de Europese begrotingsregels te lichten en van kracht te laten gaan voor defensie-uitgaven.

• Dat zou elke EU-lidstaat toelaten om die extra defensie-uitgaven buiten de begroting te houden. Zeker voor België zou dat meteen een enorme opluchting zijn in de begrotingsoefening. 

• Daar komt nu met het ‘Defensiefonds’ al wat kunst- en vliegwerk aan te pas om te proberen geld van de SFPIM, de federale investeringsmaatschappij, aan te spreken. Dat moet buiten de begroting om en gaat om meer dan één miljard euro, maar ook dat moet de Commissie wel goedkeuren.

• Ursula von der Leyen probeerde al om dat principe erdoor te krijgen op de München-conferentie, maar kreeg toen weerstand van zowel Duitsland als Zweden, die niet houden van het versoepelen van de begrotingsregels. Maar landen als Italië en Griekenland blijven erop aandringen: dat zou ook voor hen een enorm verschil maken.

• In Parijs gisteren liet met name de Duitse kanselier Olaf Scholz zijn verzet varen: een belangrijke stap. 

• Gisteren en vandaag opnieuw ligt die discussie ook op tafel bij de EU-ministers van Financiën. Het is daar de laatste meeting waarop de huidige Duitse regering in volle bevoegdheid aan tafel zit, mogelijk dus wel hét moment om door te duwen.

Een handig compromis binnen Arizona: elk een EU-meeting.

• Overigens: over die Europese meetings van de ministers van Financiën bereikte men binnen Arizona ook een compromis, zo weet De Tijd. 

• Het viel de afscheidnemend minister van Financiën Vincent Van Peteghem immers zwaar dat hij nu als minister van Begroting niet meer mee aan de Europese tafel zou zitten over de begrotingsregels in Europa. Traditioneel is het de minister van Financiën in België die gaat, dus Jan Jambon (N-VA) voortaan.

• Maar Jambon deelt nu de job. Op maandagnamiddag komt immers altijd de ‘Eurogroep’ samen, één keer per maand. Dat is het informeel overleg van de landen met de euro als munt, maar vaak aangevuld met andere landen. Daar zal Van Peteghem blijven gaan: daar gaat het ook het meest over begroting.

• Op dinsdagochtend, ook maandelijks, een dag later, is er dan de ‘Ecofin’-groep, waar alle EU-lidstaten aanschuiven met hun minister van Financiën. Daar neemt men de formele beslissingen, en daar zal Jambon blijven gaan.

In Brussel: Geen sprake van een politieke doorbraak, wel een budgettaire ramp.

• “Het verschil tussen de Brusselse regering en de Titanic is dat de Titanic de ijsberg niet of veel te laat zag. De Brusselse regering in lopende zaken vaart recht op de ijsberg af. Enkel een nieuwe regering kan een botsing met zware gevolgen nog afwenden.”

• Aan het woord is Sven Gatz (Open Vld), de afscheidnemend minister van Begroting in Brussel. Die kwam met zijn ramingen voor dit jaar voor de Brusselse begroting. Die werkt nog steeds met voorlopige twaalfden, omdat er geen nieuwe regering is.

• De Brusselse begroting is een ramp, met een verwacht tekort dit jaar van 1,6 miljard. Dat is minder dan de absolute horrorcijfers van 2,5 miljard, waar Gatz op een bepaald moment mee schermde. Maar toen had hij alle ‘wensen’ van zijn collega-ministers erbij gerekend.

• Het tekort is vooral gruwelijk ten opzichte van de totale begroting van 7,8 miljard euro. Bijna een kwart van de Brusselse begroting gaat overigens naar personeelskosten.

• Die budgettaire toestand komt nog eens bovenop de veiligheidssituatie, waarbij elke dag schietpartijen volgen. Dat zette MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez er vanmorgen nog eens toe aan om opnieuw uit te halen naar de PS en Ecolo, potentiële coalitiepartners.

• “Terwijl Brussel op de rand van de afgrond staat, durven de PS en Ecolo niet eens hun leden te raadplegen over hun deelname aan de regeringsonderhandelingen, zoals nochtans gevraagd door formateur David Leisterh? Waarom zijn ze bang voor hun leden? Vrezen Ahmed Laaouej (PS) en Zakia Khattabi (Ecolo) dat hun strategie van stilstand en vernietiging van Brussel door hun militanten zal worden verworpen? De vraag stellen is ze beantwoorden…”

• Of Bouchez op deze manier formateur Leisterh één centimeter vooruit helpt, is maar de vraag. 

• Alles lijkt erop dat zijn opdracht mislukt is. Alleen: er wil zelfs niemand echt overnemen. Laaouej, nochtans de tweede grootste, duwt de bal richting Elke Van den Brandt (Groen), de grootste Nederlandstalige partij.

In Brussel (2): Alweer een schietpartij. Alweer communicatie.

• Na de 19-jarige die gisteren werd doodgeschoten, volgde een spoedoverleg met de betrokken ministers van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) en minister van Justitie Annelies Verlinden (cd&v). Daarbij hoorde uiteraard een persmoment, waarbij ook drugscommissaris Ine Van Wymersch weer in beeld liep. Echt veel nieuwe maatregelen werden niet aangekondigd: dat kan ook niet, alles is al eens gezegd.

• Vannacht was er opnieuw een schietpartij in Anderlecht en opnieuw zat Verlinden op Radio 1. Het probleem is daarbij “uitermate complex”, zo stelde ze. En nog meer: “Moedeloosheid mag ons kompas niet zijn.” En ook: “Het is een en-en-verhaal.”

• Opvallend was dat ze druk zette bij de gemeenten: “Lokale besturen kunnen meer doen. Ga na welke illegale witwasactiviteiten er zijn in kleine winkeltjes, gokkantoren en kapperszaken, die illegale winsten maken.” 

• En ook druk op de Brusselse politici, die talmen met een regering: “Het Brussels Gewest krijgt een bijzonder grote federale dotatie om te vechten voor veiligheid en netheid in de Brusselse straten. De inwoners en bezoekers van Brussel stellen zich de vraag of door het uitblijven van een Brusselse regering wel voldoende daadkracht wordt getoond.”