De Bleeker ontslaat partijwoordvoerder na bergen kritiek, maar malaise zit veel dieper: grote opstand dreigt als Open Vld-voorzitter niet vertrekt

📢 Goedemiddag. Bij de Vlaamse liberalen probeert voorzitter Eva De Bleeker (Open Vld) de onvrede te smoren, door haar partijwoordvoerder te ontslaan. “Iemand met ‘D66-profiel’ komt in de plaats.”

🪚 Alleen: dat gaat de dreigende opstand niet stoppen. De onvrede met de leiding van De Bleeker is gigantisch. Parlementsleden dreigen zich in groep af te scheuren.

💥 “Zij de partijfinanciering, wij de werkingsmiddelen van de fracties”: het lijkt absurd, maar het is tegenwoordig echt hoe binnen Open Vld gedacht wordt. Een burgeroorlog dreigt.

💶 Terwijl in de federale gevangenissen een crisis woedt, weigert minister van Justitie Annelies Verlinden (cd&v) om te plooien voor de druk van Zuhal Demir (N-VA), de Vlaamse minister van Justitie. Die wil dat er betaald wordt voor enkelbanden.

🧊 De Vlaamse regering raakt zoals voorspeld door de begrotingscontrole. De kosten van frigo-premies gaan wel door het dak: lastig. Federaal is het begrotingstekort opgelopen tot 5,4 procent.

🪖 Een zucht van opluchting over de NAVO, voor Arizona: ook Emmanuel Macron wil ‘maar’ 3,5 procent van het bbp besteden aan Defensie. Vanavond zoekt de federale ploeg ook consensus over het pakket sancties tegen Israël, dat ze binnen de EU gaan voorstellen.

🇦🇱 En premier Bart De Wever (N-VA) maakte in Tirana een bizarre top van de ‘Europese Politieke Gemeenschap’ mee: plots stond hij met zijn reisvalies midden op de rode loper.

Open Vld is een vulkaan, die op elk moment kan uitbarsten. Het vertrek van partijwoordvoerder Miguel Chevalier is een zoveelste poging van Eva De Bleeker, de voorzitter, om te proberen de boel te sussen. Ze haalt de ervaren Margot Neyskens aan boord als opvolger op de communicatie. Maar dat zal niet volstaan om De Bleeker haar vel te redden: de onmin bij zowat alle parlementsleden is bijzonder groot. “We gaan recht op een ramp af, als we echt van naam gaan veranderen, zonder inhoudelijk plan. En iedereen beseft dat. De Bleeker zelf moet gewoon weg, maar ze lijkt dat maar niet in te zien”, zo is in de beide fracties, in de Kamer en in het Vlaams Parlement, te horen. Daar doen de wildste plannen de ronde om De Bleeker onder druk te zetten. Zo zouden haast alle parlementsleden bereid zijn uit de partij en de huidige fracties te stappen, en zich opnieuw te hergroeperen rond een nieuwe liberale partij, onder leiding van Frédéric De Gucht (Open Vld). Het dreigt zo echt in een burgeroorlog te eindigen. “Fraai zal het in elk geval niet worden”, zegt een kopstuk.

In het nieuws: Een woordvoerder gaat, de voorzitter blijft. Voorlopig.

De details: Open Vld wisselt van woordvoerder: oudgediende Miguel Chevalier lag al langer onder vuur bij velen in de partij. De Bleeker zet hem nu opzij, als zoenoffer, in een poging om de kritiek te doen verstommen. Maar of dat lukt, is maar zeer de vraag. Eind deze week is er een nieuwe peiling, die alvast extra spanning creëert.

• “We hebben haar allemaal destijds geadviseerd van het niet te doen, en niet met de ‘oude garde’ opnieuw in zee te gaan. Maar neen, zoals steeds wilde De Bleeker niet luisteren, en zette ze toch Miguel Chevalier daar. Heel voorspelbaar, hoe het nu eindigt.”

• Een kopstuk van de partij windt er geen doekjes om: dit is exact waarom velen het gehad hebben met de voorzitter, bij de Vlaamse liberalen. “Ze luistert niet naar advies, ze doet gewoon maar, en iedereen ziet tegelijk dat het op deze manier niet zal lukken voor de partij.”

• Het gebeurt zelden dat een vertrek van een partijwoordvoerder zo veel stof doet opwaaien. Maar het zegt iets over de staat waarin Open Vld zich vandaag bevindt: totale uitzichtloosheid, zo omschrijven verschillende prominente partijleden.

• De heisa rond Chevalier is daarbij eerder ‘symptomatisch’: die was twee decennia geleden een tijdje de communicatieman op de Zestien, onder premier Guy Verhofstadt (Open Vld) nog. Hij ging daarna mee met de voormalige premier naar de Europese fractie van de liberalen, Renew, en dook ook op bij liberale kabinetten.

• Maar toen De Bleeker uitgerekend hem als woordvoerder wilde binnenhalen voor de partij, waren velen allerminst enthousiast: geen wissel op de toekomst, niet de juiste attitude, “iemand die nog altijd leeft in de wereld waarin wij 20 procent haalden”, zo was in de wandelgangen te horen. De ergernis nam sindsdien alleen maar toe.

• Chevalier kreeg daarbij ook de volle laag, de afgelopen maanden, over de bijzonder ongelukkige communicatie rond het geplande congres in september, waarbij de partij “zich moet heruitvinden”. Dat congres en die naamsverandering kondigde De Bleeker unilateraal aan, zonder dat haar partijkader echt op de hoogte was. 

• Toen daarop enorme interne kritiek volgde, “omdat de partij niet klaar is”, weigerde ze om echt terug te krabbelen: het ideologische congres werd inhoudelijk afgezwakt, maar het idee van een naamsverandering bleef De Bleeker koppig vasthouden.

• “Al weken was De Bleeker nu aan het twijfelen aan Chevalier. Ze wilde hem vervangen, maar vond niemand. Want wie wil in deze omstandigheden aan boord komen?”, zo stelt iemand met kennis van zaken van wat op de Melsensstraat, het partijhoofdkwartier, gebeurt. 

• Finaal heeft ze in Margot Neyskens, die jaren de schaduw was van Bart Tommelein (Open Vld), maar vorig jaar met de Oostendse burgemeester haar post verloor, nu een vervanging gevonden. Neyskens schoof vanmorgen al aan op het partijbureau. “Zij heeft in elk geval wel weer het D66-profiel dat Tommelein ook had”, zo merkt een blauwe insider op. 

Waar het écht om draait: De stoel van De Bleeker wankelt heel fel.

• Heel de Open Vld zit te wachten op de peiling van de VRT en De Standaard, eind deze week. Niet omdat ze goede cijfers verwachten: integendeel. Vele blauwe kopstukken hopen dat de peilingsresultaten deze keer nog meer dan anders “slecht genoeg” zijn.

• Dat zou dan de verhoopte katalysator kunnen worden, om eindelijk De Bleeker buiten te krijgen, zo is de optimistische lezing. Want dat er een opstand dreigt, staat buiten kijf.

• “Iedereen voelt het, de partijtop weet het, de parlementsleden voelen het, de leden zouden het moeten beseffen en de pers weet het nu al heel zeker: met Eva gaan we er niet komen. Die hele ‘heropstanding’ is een ramp, heel dat ‘herstichtingscongres’ is nu al mislukt, nog voor het er komt. Als we niets doen, zijn we tegen september door.” 

• Een ander parlementslid is snoeihard voor De Bleeker: “We zitten compleet vast. Waanzin.” Een derde is minstens even duidelijk: “Ze luistert naar niemand, ze doet maar door. Maar dit is niet vol te houden.”

• Eigenlijk beaamt iedereen die deze nieuwsbrief sprak, die analyse, binnen de fracties: “Dit houden we niet lang meer vol.” En een ervaren speler voorspelt: “Er zal wel een oplossing komen. Maar het zal geen mooie passage worden, vrees ik.”

De oplossing die er geen was: De G10 dreigt op te stappen.

• Het is niet nieuw dat De Bleeker onder vuur ligt: al sinds begin dit jaar lijkt de maat vol voor een brede groep parlementsleden. Dat de voorzitter te weinig mensen ‘betrekt’ bij de besluitvorming intern, onder meer over haar geplande ideologisch congres, borrelde steeds vaker op.

• Daarop besliste De Bleeker twee maand terug om een ‘oplossing’ te formuleren: ze stelde een nieuwe adviesgroep aan, de G10, met daarin de tien belangrijkste parlementsleden die voortaan als ‘klankbord’ zouden dienen.

• Alleen dreigt dat nu in haar gezicht terug te komen. Want binnen die G10 is er grote onvrede over het proces: “We moeten daar komen opdraven, maar wat is het nut, als er toch niet naar ons geluisterd wordt? We hebben hele vergaderingen, maar dat is eigenlijk gewoon zoals tegen een muur praten.”

• De kans is niet klein dat de G10 zo de facto zal opgedoekt worden: minstens een deel van de leden denkt eraan om gewoon niet meer te gaan, uit protest tegen de gang van zaken. Als motie van wantrouwen.

De oplossing die er wel een is: Frédéric De Gucht.

• Zo lijkt de conclusie voor het grote deel van de parlementsleden ook al vast te liggen: “Als we zo verder doen, halen we dat congres in september niet eens meer. Er schiet niets meer van de partij over. De Bleeker moet weg.”

• Daarbij speelt zeker dat er een brede consensus is rond wie dan wel in de plaats moet komen: Frédéric De Gucht. De zoon van Karel De Gucht heeft dan wel geen enkel politiek mandaat, hij heeft de afgelopen maanden indruk gemaakt, door zijn communicatiekracht en zijn houding in Brussel.

• En hij is in alle stilte wel bepalende figuren binnen Open Vld gaan opzoeken, die hem bijgevolg geen strobreed meer in de weg leggen: integendeel. “Zowat iedereen ziet in dat hij het in geen geval slechter kan doen dan De Bleeker. Maar alleen Eva zelf wil dat niet begrijpen”, zegt een parlementslid.

Hoe dan? Proper wordt het nooit.

• Het algemeen aanvoelen binnen Open Vld is dat De Bleeker niet opzij zal willen gaan. “Ze is koppig, en heeft het al een keer meegemaakt dat de top haar heel brutaal opzij heeft gezet. Ze zal niet uit eigen beweging nu opkrassen, dat is duidelijk”, zo maakt een Kamerlid de afweging.

• En zo dreigt Open Vld dan wel met een huizenhoog probleem te zitten: De Bleeker heeft omwille van het verleden, waarbij toenmalige premier Alexander De Croo (Open Vld) haar ongenadig buitenzette als staatssecretaris, al het imago van “blauwe martelares”. “Het maakte haar bij de basis het slachtoffer. We gaan heel hard moeten opletten dat dat niet opnieuw gebeurt”, zo zegt een ander parlementslid.

• Toch zou een grote groep vanuit de fracties bereid zijn om actie te ondernemen. Dat zou tot drastische scenario’s kunnen leiden. “Als ze echt niet opstapt, kunnen we altijd in groep gewoon de partij én de fracties verlaten, en zelf een nieuwe partij stichten, met Frédéric als voorzitter, én met alle parlementsleden. Mijn inschatting is dat er maar een handvol niet met ons zullen meegaan”, zo klinkt het stoer.

• Het klinkt als een heel radicaal idee, dat enkel in de meest wanhopige redeneringen op tafel komt. “Het is compleet zot, maar het klopt wel dat dat circuleert. Waanzin”, zo zegt een hoge blauwe bron.

• Het is veelzeggend over hoe hard de boel op springen staat, bij de Vlaamse liberalen. Alleen dreigt in dat soort scenario’s de schade erg groot te worden. “Dat zal dan wel: Eva zal de partijfinanciering houden, en het slachtoffer kunnen spelen. Wij hebben dan de werkingsmiddelen van de fracties. Het is dramatisch, ik weet het. Maar nu nog langer niets doen is dat ook.”

Hard tegen onzacht: Ruzie over wie de factuur van de crisis in de federale gevangenissen moet ophoesten, tussen Verlinden en Demir.

• Het zat er al weken aan te komen: een majeur conflict tussen de federale en Vlaamse ministers van Justitie, enerzijds Annelies Verlinden, anderzijds Zuhal Demir.

• Alles draait daarbij rond de massieve overbevolking in de gevangenissen, federale materie. Daar zit men ruim boven 10 procent van de feitelijke capaciteit, met een pak ‘grondslapers’, gedetineerden die niet eens een bed hebben. 

• En nog erger: tegelijk worden honderden gevangenen met penitentiair verlof gestuurd, en zijn er zo’n 4.000 die “in de wachtrij” zitten. Zij zijn wel veroordeeld, maar hebben nog geen oproepingsbrief gekregen om zich aan te bieden bij de gevangenis.

• Daarover maakte cd&v vervolgens oorlog: ze eisten nauwelijks enkele maanden na het onderhandelen van het regeerakkoord een flinke smak extra budget voor Justitie, en dus voor Verlinden. 

• De anderen in de coalitie hadden het daar uiterst moeilijk mee, maar finaal werd in het Paasakkoord van de federale regering een oplossing gevonden: Verlinden zou delen van haar toekomstige budget nu al, dit jaar, gaan krijgen, om sneller de crisis de baas te kunnen. Een deel van de oplossing bestaat er immers in om veroordeelden meer thuis hun straf te laten uitzitten, met een elektronische enkelband.

• Maar die enkelbanden zijn Vlaamse bevoegdheid: van Demir dus. Tussen beiden was het aanvankelijk ook ijzig: Verlinden deed nauwelijks moeite om tot bij Demir te komen, en een oplossing te zoeken. Die laatste liet dat ook zo weten. Finaal bood die aan om 4.000 extra enkelbanden te voorzien op voorwaarde dat de 18 miljoen euro bijkomende kost dan wel uit het budget van Verlinden zou komen.

• In Het Laatste Nieuws dit weekend zette de N-VA-minister de zaak op scherp: “Ik hoor dat minister Verlinden niet erg gehaast is om dat elektronisch toezicht te prefinancieren en die financiering zelfs in vraag stelt. Als ze nu nog eens talmt met prefinanciering, dan hebben we een big problem.” Want voor alle duidelijkheid: Demir gaat “de federale factuur” niet ophoesten, zo kondigde ze aan.

• Daarop schoot Verlinden zondag op VTM dan op haar beurt terug: ze bevestigde dat ze niet aan prefinanciering van die 18 miljoen euro gaat doen. A big problem dus. Want er is volgens Verlinden een juridisch probleem. “Ik heb vandaag geen mogelijkheid vanuit de federale overheid om prefinanciering te doen op basis van een beginsel dat zou ingaan tegen de bijzondere financieringswet, die je enkel kan wijzigen met een tweederde meerderheid in het Parlement.”

• Daarbij zwaaide ze met de inspectie-adviezen van Financiën, van zowel het federale als Vlaamse niveau, die zeggen dat het niet kan om zomaar dat federaal geld over te maken. Tegelijk is Arizona wel overeen gekomen dat ze de wet die de kosten van die Vlaamse ‘service’ voor Justitie op het federale niveau zou gaan aanpassen, maar dat is nog niet gebeurd.

• Het is zeker niet de eerste keer dat Verlinden komt met strikt juridische argumenten in een politieke discussie: binnen de coalitie heeft ze zo de reputatie om zeer weinig constructief te werken.

• “Het is de opdracht van de premier, ik vermoed dat minister Demir dat ook al besproken heeft met hem, om dat institutionele probleem aan te pakken”, zo stelde Verlinden fijntjes bij VTM. “Het is niet een probleem van enkel de minister van Justitie: als we straffeloosheid niet oplossen, dan is het een probleem van ons allemaal”, zo concludeerde Verlinden.

• Maar Demir is niet van plan om te plooien: “De financiering voor Vlaanderen om extra enkelbanden aan te sluiten, werd vastgeklikt in het federaal Paasakkoord, maar minister Verlinden weigert om die beslissing uit te voeren. Hier is geen staatshervorming voor nodig, dit gaat over federale loyauteit. Wie een aanbod doet om een einde te maken aan de straffeloosheid, die krijgt blijkbaar geen cent.”

Zoals verwacht: De Vlaamse regering raakt voorlopig wel uit de begroting. Die frigo-premies zijn lastiger.

• Geen echt politieke clash over de tussentijdse begrotingscontrole van de Vlaamse regering: die raakte zonder kleerscheuren aan een besparing van 329 miljoen dit jaar. 

• Het zijn allemaal uitgaven die voorzien waren, en tegelijk nog niet aangesproken, die nu geschrapt worden. Zo bespaart men 70 miljoen op Mobiliteit en Openbare Werken, 50 miljoen voor de Digisprong, 30 miljoen bij het Fonds voor Innoveren en Ondernemen en 20 miljoen bij het Klimaatfonds.

• De echte clash volgt in het najaar. Maar één dossier wordt wel al extra vervelend voor de coalitie: de zogenaamde frigo-premies van minister van Klimaat Melissa Depraetere (Vooruit). Niet dat die premies nu het budget van de Vlaamse overheid echt fundamenteel laten ontsporen: het gaat om een ontsporing van 18 miljoen euro. Op het geheel van de begroting is dat een druppeltje.

• Alleen is het een heel symbolische zaak geworden: een premie van 250 euro voor gezinnen met een laag inkomen, om een nieuw energiezuinig huishoudtoestel te kopen. Depraetere had gerekend op 16.000 aanvragen, maar het zijn er nu al 44.000. Die meerkost moet uit haar eigen budget komen.

• Maar het maakt de ploeg van Matthias Diependaele (N-VA) en ook Vooruit zelf kwetsbaar voor kritiek op ‘nutteloze premies’. Er zit immers wel wat misbruik bij de bonnen, die ook online tweedehands te koop aangeboden worden. En het is vooral een manier van de oppositie om de regering aan te vallen, met een “gratispolitiek, die de belastingbetaler alleen maar geld kost”.

• Zowel cd&v als de N-VA ergerden zich aan de communicatie van Depraetere. Maar die houdt vast aan de premie.

Zoals verwacht (bis): De Europese Commissie komt met bloedrode cijfers voor België.

• Enkel Frankrijk doet nog slechter: België is nog geen Europees ‘kampioen’ wat het overheidstekort betreft. Dat blijkt uit de nieuwste ramingen van de Europese Commissie. Die voorziet voor België een tekort van 5,4 procent van het bbp, op de begroting. Dat dit percentage zo hoog uitvalt, heeft te maken met de lagere economische groei, die de Commissie verwacht: maar 0,8 procent dit jaar.

• De boosdoeners zijn verder de vergrijzing, defensie én de oplopende rentekosten. Volgend jaar is het al niet veel beter, dan zal het tekort 5,5 procent bedragen. De staatsschuld springt zo, volgens de Commissie van 104,7 procent nu, naar liefst 109,8 procent in 2026.

Eerder onverwacht: België heeft toch een bondgenoot in de NAVO-discussie.

• Op de top in Antalya van de NAVO leek minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (LE) nog behoorlijk alleen te staan: België tekende er voorzichtig protest aan tegen de plannen van de Amerikanen maar ook NAVO-baas Mark Rutte om de nieuwe norm van de verdragsorganisatie op 5 procent van het bbp te leggen, voor defensie-uitgaven van de lidstaten.

• Zeker omdat Duitsland zich achter die 5 procent schaarde, viel het protest van België echt in dovemansoren. “Het was een koude douche, want een verpletterende meerderheid van de NAVO-bondgenoten is voor zo’n stijging naar 5 procent”, gaf Prévot vanmorgen toe op radio Bel RTL. 

• “Er is natuurlijk wel een echt risico. Wij doen die uitgaven niet voor ons plezier, maar het ritme moet wel houdbaar zijn.”

• Enig lichtpuntje dus: dit weekend liet ook de Franse president Emmanuel Macron zich horen. Die 5 procent is te veel, zo vindt die. Hij ziet in 3,5 procent “een goede horizon voor de komende jaren”.

• Ook dat zou nog immens slikken zijn voor de Belgische coalitie, als dat effectief het nieuwe richtcijfer wordt. In de plannen die voorliggen zou die 3,5 procent het cijfer zijn dat puur aan Defensie en militair materiaal wordt uitgegeven. Een bijkomende 1,5 procent zou dan naar infrastructuurwerken gerelateerd aan Defensie kunnen gaan.
  Als het werkelijk 3,5 procent zou worden, moet België elk jaar 22 miljard extra gaan vinden, bovenop de 2 procent die het nu al spendeert.

Ook op de agenda: Vanavond op de kern ook het standpunt van België in de EU, over sancties.

• “Ik ga niet alleen afkondigen wat België moet doen, daarover is overeenstemming nodig, unaniem in de regering en vervolgens ook unaniem in de Europese Unie”, zo was Maxime Prévot tegelijk wel wat voorzichtig, vanmorgen op Bel RTL.

• Vanavond komt de regering De Wever bijeen om te kijken wat België binnen de EU zal voorstellen, om als economische sancties op te leggen aan Israël.

• “Natuurlijk zullen de MR en N-VA niet met alles akkoord gaan dat ik op tafel leg, maar ik denk wel dat we over bepaalde sancties een akkoord gaan vinden onder iedereen. We moeten nu toch druk zetten op de extreemrechtse regering van Benjamin Netanyahu.”

• De vraag is of dat binnen de EU mogelijk is. Nederland nam de afgelopen week wel een bocht, en zette de deur voor sancties open, voor het eerst sinds het conflict. Zij golden tot nu toe als een trouwe verdediger van Israël. Zo komt Duitsland, dat wel systematisch alle maatregelen tegenhoudt, verder onder druk. Maar ook landen als Hongarije blijven erg sceptisch om maatregelen te treffen, vanuit de EU.

Afgelopen weekend: Een bizarre Europese show in Tirana.

• Wie niet precies weet wat de ‘Europese Politieke Gemeenschap’ of EPC is: het is u vergeven. Dat orgaan werd in 2022 in alle haast opgericht door de Franse president Emmanuel Macron, samen met de verraste Ursula von der Leyen. Het is een soort EU-plus, van in totaal 44 landen in en rond Europa: onder meer de UK, maar ook Oekraïne, Armenië, Georgië, Albanië, Moldavië en ook Turkije zijn lid.

• Het is destijds vooral opgericht als antwoord op de Russische invasie in Oekraïne: de leiders komen om de zes maanden samen, afgelopen vrijdag was het aan Albanië om de top te hosten. Rusland en Wit-Rusland zijn uiteraard geen lid.

• Het werd een eerder bizarre aangelegenheid, in Tirana, de hoofdstad. Zo verwelkomde de Albanese premier Edi Rama, een voormalige schilder die lang in Frankrijk leefde, met grote trom op zijn rode loper de Europese leiders. 

• Zo ging hij knielend op de grond zitten voor Giorgia Meloni, de Italiaanse premier. “Edi, stop nu maar”, stelde die al lachend. “Hier is de Zonnekoning”, kreeg Emmanuel Macron als ontvangst.

• Premier De Wever had de instructies niet helemaal begrepen, en wandelde uit de auto op de rode loper met zijn reistas nog in de ene hand en een paraplu in de andere. Lastig om handjes te schudden.

• In het zaaltje waar alle regeringsleiders ontvangen werden, waren er op grote schermen AI-beelden te zien van de Europese leiders in baby-versie, die hen “welkom in Albanië” zei in hun eigen taal. Beetje bizar allemaal, net als overdadig geplastificeerd eten, de bloedhete koffie en het gebrek aan wc-papier in de faciliteiten voor de leiders.

• Tijdens de begroeting tussen de Turkse president Recep Erdogan en Macron, hield die eerste ook 13 seconden lang de vinger vast van de Franse president, zonder dat hij wilde lossen. Zoals gezegd: tijdens die EPC hing iets vreemd in de lucht.