Na twintig jaar voorzitterschap krijgt Bart De Wever (N-VA) misschien wel zijn mooiste overwinning. Niet zozeer in de cijfers, maar vooral in de perceptie én in de manier waarop de rest van de kaarten geschud zijn. Want compleet onverwacht, ook tegen wat de eigen partij voorzag, blijft de N-VA de grootste partij van het land. Vlaams Belang boekt een klassieke pyrrusoverwinning: plots is 4 procent winst niet genoeg om de teleurstelling te verbergen. En, erger voor Vlaams Belang: er is geen meerderheid met N-VA in het Vlaams Parlement, een V-coalitie is meteen een discussie “zonder voorwerp”. Bovendien is Vooruit de andere grote winnaar van de verkiezingen: de partij waarmee De Wever al langer wilde samenwerken. Een Vlaamse coalitie met slechts drie partijen is tegelijk mogelijk. Cd&v verloor vannacht wel, maar lijkt niet van plan regeringsdeelname af te slaan. En ook federaal zijn er plots opties: daar is door de overwinningen van de MR en Les Engagés veel mogelijk. Maar meer: een klassieke tripartite plus N-VA haalt ruim een tweederde meerderheid. De Wever mag beginnen dromen.

In het nieuws: “Per aspera ad astra”: na het afzien, de sterren.

De details: Bart De Wever, de eeuwige pessimist, mag zich eens in de arm knijpen. Want nu het stof van de verkiezingsuitslag is neergedwarreld, lijkt er plots bijzonder veel mogelijk. En alle dominosteentjes zijn precies gevallen zoals De Wever kon hopen dat ze vielen.

• “Don't you know I'm still standin', better than I ever did? Lookin' like a true survivor, feelin' like a little kid. And I'm still standin', after all this time.”

• Elton John knalde door de luidsprekers, het moment dat Bart De Wever de zaal betrad voor zijn overwinningsfeest. Meer dan een dikke knipoog naar al wie zijn politiek overlijdensbericht al had klaargezet voor de krant van vanmorgen, en zijn politieke tegenstanders die hem “te oud” vonden, en suggereerden dat het tijd was voor iemand nieuw. 

• De revanche van De Wever was gisteren enorm: tegen alle verwachtingen én vooral peilingen in, wist zijn partij op Vlaams niveau stand te houden, en federaal zelfs wat te winnen in stemmen. In de Kamer verliest N-VA weliswaar één zetel, en in het Vlaams Parlement zelfs vier, maar het deerde niet: het was door te consolideren én te verrassen, dat het beeld van winst compleet was. 

• Ook intern was zeker sprake van een grote verrassing, sommige kopstukken hadden zich al bij een nederlaag neergelegd. En ook De Wever zelf geloofde in alle eerlijkheid de laatste twee weken niet meer dat die eerste plek er nog inzat. 

• Maar vrij snel op de middag, met slechts een paar uitslagen in de hand, hadden de bollebozen van de partij het in de mot: “Dit ziet er beter en beter uit,” klonk het in de loop van de middag vanuit de Koningsstraat, het N-VA-hoofdkwartier. In zijn speech toonde De Wever dat hij geleerd heeft uit vorige overwinningen. Want eerder dan zijn achterban op te zwepen, toonde hij zich meteen al in de rol van informateur, tijdens zijn speech:

  • “Vlaanderen heeft afgerekend met Vivaldi. Maar ik spreek mijn deelneming uit aan de militanten van andere partijen, die vanavond minder goed scoren. We moeten waardig zijn in winst en verlies.” 

  • Haast meteen ging daarbij ook een boodschap uit naar Franstalig België: “We kijken ook naar de uitslagen in het zuiden van het land. Daar is alvast duidelijk dat ook Wallonië het linkse Vivaldi heeft uitgespuwd.” 

  • “Vanaf morgen leggen we de nodige contacten om het land budgettair uit het moeras te helpen. En zelfbestuur is daarbij de beste kuur.” 

  • Daarbij volgde ook een raad voor zijn eigen achterban, inclusief de partijtop: “We doen er dus ook best aan geen grote verklaringen af te leggen.” 

  • Voor de camera’s nadien gebruikte hij meteen ook de overwinning van Vlaams Belang: “De partijen die de autonomie voorop stellen, hebben de meerderheid, en dat kan en dat mag niet genegeerd worden.” Later op de avond zou dat net niet het geval blijken.

  • Ook het Paleis kreeg meteen een boodschap: “De bal ligt nu in handen van de koning, ik heb me uitdrukkelijk kandidaat gesteld om een initiatief te nemen, en ik ga niet van mening veranderen.” 

  • En ook Tom Van Grieken (Vlaams Belang) mag een telefoontje verwachten: “De informateur moet informeren, ik ga iedereen uitnodigen, ik ga die op gesprek vragen. Nogal logisch toch, zij hebben de verkiezingen gewonnen.”

Waarom dit van tel is: De Wever kreeg bijna alles wat hij maar kon dromen. Alleen net geen hefboom met Vlaams Belang op Vlaams niveau.

• Verkiezingen, dat is in de nacht van de stembusslag vooral rekenen en tellen. En dan puzzelen. Die puzzel valt nu wonderwel voor De Wever, op tal van manieren. 

• In 2019 ontbraken er in de verkiezingsuitslag nogal wat elementen om ooit de onderhandelingen positief te kunnen afronden. Terwijl de PS toen incontournable was, blijkt De Wever dat deze keer te zijn. 

• Want op Vlaams niveau kan zonder N-VA geen regering gevormd worden: de 31 zetels van Vlaams Belang zijn immers dood gewicht, omdat niemand anders het cordon sanitaire wil doorbreken. Met N-VA samen komt men aan 62 zetels, net ééntje tekort om, hoe symbolisch ook, een meerderheid te vormen. Dat betekent dat De Wever geen ‘hefboom’ heeft om in onderhandelingen druk te zetten en te dreigen met een alternatief.

• Maar tegelijk verlost hem dat ook van erg veel gedoe rond Vlaams Belang: het volstaat erop te wijzen dat er geen enkele andere partij met hen wil regeren, om een potentiële coalitie met Van Grieken snel af te serveren. 

• Maar er is meer: wat velen vreesden, ook binnen N-VA, was dat op Vlaams niveau enkel nog een coalitie met vier partijen mogelijk zou zijn. Quod non: samen met de 17 zetels van Vooruit, en de 16 van cd&v haalt N-VA een nipte meerderheid op Vlaams niveau. Ook al omdat de Open Vld een snoeiharde nederlaag lijdt, ligt de nieuwe Vlaamse coalitie nu wel erg voor de hand: een geel-rood-oranje combinatie. 

• En evengoed is er federaal veel speelbaar, met de 24 zetels die N-VA daar vasthoudt. Daarmee zijn ze opnieuw de grootste partij daar. Een combinatie van socialisten en christendemocraten, plus N-VA, haalt men federaal een nipte meerderheid. Vooruit haalt immers 13 kamerzetels, cd&v heeft er nog 11. En Les Engagés hebben er liefst 14, de PS heeft er nog 15 over. 

• Een andere, misschien logischere combinatie van winnaars is ook perfect mogelijk: MR en Les Engagés kunnen samen een Waalse regering vormen, en zijn in de Kamer aangevuld met de Vlaamse regeringscoalitie van N-VA, Vooruit en cd&v goed voor een ruime meerderheid van 81 zetels. 

• En zelfs een ‘Zweedse coalitie’ van N-VA, christendemocraten én liberalen haalt samen ook een nipte meerderheid, maar toch een meerderheid. 

• Bovendien is er, niet onbelangrijk voor De Wever, ook een heel duidelijk zicht op een tweederde meerderheid, als hij die zou willen: de klassieke tripartite van de drie traditionele politieke families, aangevuld met N-VA, is ruim voldoende om aan de nodige 100 zetels te komen. 

• Een dergelijke coalitie zou ook op Vlaams niveau niet al te gek zijn: een meerderheid met enkel N-VA, Vooruit en cd&v is toch wel bijzonder nipt. Totaal van de pot gerukt is een staatshervorming dus absoluut niet in de Kamer: het kan mathematisch zonder al te veel kunst- en vliegwerk. 

• Het geeft De Wever dus plots een zee van opties, maar voor het eerst in jaren, eigenlijk sinds 2009, is er een mogelijkheid om op een min of meer ordentelijke manier een staatshervorming met tweederde meerderheid in de Kamer te halen.

De essentie: De Wever lijkt nu haast onvermijdelijk aan zet te gaan komen.

• De sollicitatie die de N-VA-voorzitter deed om een initiatief te krijgen van het Paleis, was gisterenavond weinig subtiel. Maar ook de andere partijen erkenden dat het nu aan hem is. 

• En opvallend: in Franstalig België is het beeld over de N-VA-voorzitter ook gewijzigd. Daar heeft men met aandacht zijn kandidatuur als eerste minister gevolgd, én zijn verklaring dat hij niet per se vasthoudt aan artikel 1 van zijn partijstatuten. De opluchting dat Vlaams Belang niet de grootste werd aan Vlaamse kant, was voelbaar in de Franstalige tv-studio’s gisterenavond. 

• Ook daar lijkt de publieke opinie alvast klaar voor een nieuw hoofdstuk, onder leiding van de N-VA-voorzitter. Al is het allemaal met een stevige waarschuwing uiteraard, dat “het toch een zeer, zeer rechtse partij is”. 

• Maar tegelijk keerde in Wallonië de haan voor een wind van rechts: de MR won glansrijk zowel in Brussel, als voor de Kamer en in Wallonië. En centrumpartij Les Engagés herleeft, terwijl de PS toch een stevige achteruitgang moest slikken.

De winnaar die finaal toch verliest: Vlaams Belang boekt een klassieke pyrrusoverwinning. Ook in zetelverdeling.

Subscribe to W16 Plus to read the rest.