In de coulissen van het Paasakkoord: “Uren zat Verlinden in haar wagen op de binnenkoer van de Zestien te mokken en te blokkeren"

Geachte politiek geïnteresseerde,

📩 We bieden u graag vandaag deze politieke nieuwsbrief W16 gratis aan, van de hand van journalist Wouter Verschelden. Hierin krijgt u alle laatste details en analyse over wat er in politiek België gebeurt, zowel voor als achter de schermen. Deze inside-informatie brengt u meteen in het hart van de Wetstraat.

U kan de volledige, betalende versie dagelijks lezen, via een abonnement op deze link.

⛪️ Goedemiddag. Het overlijden van de paus domineert volop het nieuws. In de Wetstraat is de paasvakantie ook afgelopen. Voorlopig, want straks volgt nog een week ‘paasvakantie’ in de Kamer: welkom in Absurdistan, waar andere schoolvakanties ook de politieke agenda beroeren.

🚨 De manier waarop de federale ploeg tot een Paasakkoord kwam, was toch weer vrij spectaculair: urenlang wachten op één minister, die haar partij én de regering gijzelde: Annelies Verlinden (cd&v).

🫸 Bij cd&v hebben ze ondertussen ingezien dat de enige manier om de miserie op Justitie het hoofd te bieden, de aanval is: Sammy Mahdi (cd&v) en Verlinden starten de ‘blame game’ met Paul Van Tigchelt (Open Vld) en Vincent Van Quickenborne (Open Vld).

🪖 Tegelijk hangt de slagschaduw van extra miljarden voor Defensie over het geheel: kan zo wel het structureel saldo verbeterd worden? “Als Theo Francken (N-VA) met al zijn extra geld telkens opzichtig gaat uitpakken, gaat hij het moeilijk maken voor iedereen”, zo klinkt het hard binnen de coalitie.

⚰️ De overleden paus laat alvast in België een bewogen politieke erfenis na: zijn laatste bezoek eindigde in een politieke rel over abortus. Zijn begrafenis in Rome wordt tegelijk een diplomatieke hoogmis.

🥼 Bij Vlaams Belang kreeg Guy D’Haeseleer een nieuwe lever, na een weekje bang afwachten. Pittig detail: de chirurg die zijn leven redde, heeft Turkse roots. Dat levert alweer een rel op.

“Beneden, op de binnenkoer van de Zestien, zat ze in haar auto te wachten. En De Wever weigerde dat die erbij kwam zitten op de kern. Urenlang heeft dat daar vastgezeten.” Arizona blijft een regering waar het dramagehalte hoog is, achter de schermen. Het Paasakkoord werd een “koninginnenstuk” voor de uitvoering van het regeerakkoord: iedereen communiceerde zichtbaar tevreden, de opluchting dat er een deal werd gevonden, was groot. Alleen: de manier waarop, bij cd&v dan met name, zindert na. “Het klopt dat Vincent daar niet echt bepaald veel ruimte kreeg van Verlinden”, zo is ook binnen de eigen partij te horen. “Dit is toch niet voor herhaling vatbaar. Op die manier kun je niet normaal functioneren, als één partij de rest uren gijzelt”, klinkt het streng, elders in de regering.

In het nieuws: Bij cd&v duwen ze over Justitie nu de zwarte piet naar Open Vld, omdat “de vorige regering een puinhoop op Justitie achterliet".

De details: Sammy Mahdi eist een audit om de besteding van de middelen van Justitie in de vorige legislatuur door te lichten. Het is duidelijk: het offensief is begonnen om de schuld van de crisis bij de voorgangers te leggen. Alleen: cd&v zat natuurlijk ook wel in Vivaldi, de vorige regering.

• “Een puinhoop.” Dat woordje herhaalt cd&v sinds dit weekend, om de toestand bij Justitie te omschrijven. De Arizona-coalitie is ondertussen al 78 dagen bezig, maar bij de christendemocraten beseft men dat het roer moet omgegooid worden, communicatief.

• Want wat initieel net na de regeringsvorming als een "droomdepartement" werd omschreven, dat Mahdi “fantastisch had onderhandeld voor Verlinden”, is nu ineens een door en door vergiftigd geschenk geworden.

• Dit weekend startten Verlinden en vooral partijvoorzitter Mahdi een blame game, een spelletje zwarte piet doorschuiven, richting de voorgangers van Verlinden op Justitie: de Open Vld’ers Paul Van Tigchelt en vooral Vincent Van Quickenborne. Die laatste heeft volgens Mahdi “vooral gecommuniceerd, maar geen beleid gevoerd.”

• De aanpak van cd&v werd plots anders, nadat coalitiepartners binnen de regering al meermaals stille wenken hadden gegeven in die richting: communicatief restte er niet veel meer te doen dan dik in de verf te zetten dat niet deze ploeg, maar de vorige, verantwoordelijk is.

• Meteen ging Mahdi dit weekend op VTM stellen “dat Verlinden altijd constructief probeerde samen te werken” met Open Vld, maar “dat ze niet volledig kon zien hoe de minister van Justitie zijn bevoegdheid invulde.” Daarom moet er nu die audit komen: “Om exact te zien hoe de middelen op Justitie in de vorige regering besteed zijn.”

• Mahdi werd daarbij zelfs persoonlijk: “Van Quickenborne heeft vooral gecommuniceerd, maar geen beleid gevoerd”, zo stelde hij.

Het risico: Zo makkelijk is het niet om het in de schoenen van ‘Q’ te schuiven.

• Met de ‘zwarte piet’-strategie doen Mahdi en Verlinden het voorspelbare: de schuld op de voorgangers schuiven. Dat blijft risicovol, alleen al omdat iedereen in het hele justitieapparaat wel weet dat cd&v aan tafel van Vivaldi zat, en met de vorige minister van Justitie Koen Geens (cd&v) ook de absolute expert in huis had om alles te volgen. 

• Ze keurden mee de plannen goed om de strafuitvoering helemaal anders aan te pakken, en ook gevangenisstraffen onder de drie jaar effectief te laten uitzitten.

• Meer nog: Binnenlandse Zaken, het vorige departement van Verlinden, is zo verweven met Justitie dat het politiek gezien gewoon bizar is te claimen dat men niet op de hoogte was van de aanpak van de collega’s van Open Vld. “Dan moet Verlinden toch echt geslapen hebben, de vorige legislatuur”, is binnen de regering te horen.

• En meer: Verlinden zelf verlichtte als minister van Binnenlandse Zaken destijds het probleem van overvolle cellen ook niet, zeker niet bij de buitenlandse criminelen in Belgische gevangenissen. Die hadden veel meer het land uitgezet kunnen worden, maar het liep mis bij de luchtvaartpolitie. En dat was een bevoegdheid van Verlinden.

Vandaag opnieuw: De magistraten zijn bovendien razend over de pensioenhervorming.

• Vandaag ontvangt Verlinden opnieuw de magistraten. Die reageerden bijzonder ontstemd op de nieuwste pensioenplannen van Arizona uit het Paasakkoord, waarbij ze op hun pensioenen moeten inleveren: ze zullen voortaan maar gedeeltelijk geïndexeerd worden.

• Die pensioenen worden door de magistraten zelf gezien als “de enige grote troef die er nog is om mensen naar het beroep te lokken”, zo schrijven een reeks jonge magistraten uit het Luikse in een open brief aan Le Soir vandaag. Met een bruto pensioen van vaak meer dan 8.000 euro klopt het in elk geval dat ze ver boven het gemiddelde van een gewone loontrekkende en zelfs een ambtenaar zitten.

• Maar het maakt ook dat men binnen Arizona nu niet bepaald vreest voor de magistraten: de sympathie van de bevolking voor zulke hoge bedragen is quasi onbestaande. “Zeker als ze dan nog Frédéric Van Leeuw sturen om de communicatie te doen. Een topmagistraat die in zijn bekakt Franse accent nog wat komt klagen, met 8.000 euro, wie denk je zo mee te krijgen?”, zo zegt een regeringsbron.

• Verlinden zit er tegelijk wel mee: de magistraten beslisten in hun woede om tot 4.000 veroordeelden, die nog altijd geen oproepingsbrief hadden gekregen, toch meteen naar de gevangenis te sturen, als protestactie.

• Een ongeziene chantage, en onwerkbaar voor het Gevangeniswezen: daar zitten nu al 13.000 gedetineerden, terwijl er maar 11.000 plaatsen voorzien zijn. 

• In lopende zaken loste Vivaldi het probleem tijdelijk op door gewoon geen oproepingsbrieven meer te sturen naar veroordeelden, en die dus thuis te laten wachten op hun celstraf. Maar dat systeem is absoluut geen oplossing. Verlinden sprak van 2.000 veroordeelden in februari, dat aantal is nu opgelopen tot 4.000. Die zijn dus pasmunt in een chantagespel geworden.

• Het aantal veroordeelden dat zo niet in de gevangenis zit, baart hoe dan ook Arizona grote zorgen. “Dat is vragen om miserie. Want vroeg of laat loopt daar één iemand tussen die weer tot misdaden overgaat, en dan heb je een drama à la Julie Van Espen. Daarom dat Verlinden wel moest de schuld op ‘Q’ schuiven, wat zegt ze straks anders nog?”, zo klinkt het binnen de regering.

• Hoe dan ook kan Verlinden niet veel doen om haar boze magistraten te sussen: de beslissing om die pensioenen aan te passen is genomen door de kern van Arizona, en die gaan er niet op terugkomen. 

• Bovendien zijn de berekeningen die de magistraten maakten, en die uitkwamen op “een verlies van 34 procent van hun pensioen”, helemaal niet correct, zo is in de regering te horen. “Het gaat om een niet-indexering vanaf 5.500 euro. En ze hebben die berekend tot 2057, ja dan loopt dat op. Maar onze hervorming gaat maar tot 2029. Dat is veel minder straf. Compleet fake news dus, van de magistraten.”

Achter de schermen: Verlinden maakte geen vrienden, bij het sluiten van het Paasakkoord.

• Verlinden gaat na de afgelopen twee weken vermoedelijk nog wel lastige momenten tegemoet. Zonder veel vrienden in de Wetstraat. Want zij en cd&v konden midden in de paasvakantie wel uitpakken met een “overwinning”, bij het sluiten van het Paasakkoord. 

• Wekenlang al koppelde cd&v de vraag voor meer budget voor Defensie, wat moet om de NAVO-norm te halen, aan extra geld voor Justitie. Dat leidde tot irritatie bij alle coalitiepartners: net na het afsluiten van het regeerakkoord ‘ontdekte’ cd&v ineens dat er “honderden miljoenen te weinig waren”. 

• “Die redenering kan iedereen opbouwen. Zeker voor het budget van 2025 vroegen we daarom heel concreet waaraan Verlinden dan die tientallen miljoenen zou gaan besteden. Het antwoord was dat ze het zelf ook niet wisten”, zo klinkt het hard binnen de ploeg, over de onderhandelingen voorafgaand aan het Paasakkoord.

• Daar zat Verlinden zelf nooit bij. Op de kern verdedigde cd&v-vicepremier Vincent Van Peteghem die positie van zijn partij: want ook voorzitter Mahdi klom al weken voor het akkoord op de barricade om meer geld te eisen. 

• Alleen was dat geen evidentie: als minister van Begroting moet Van Peteghem net iedereen aanmanen tot begrotingsdiscipline, als vicepremier moest hij zijn collega helpen om net méér geld te krijgen. “Cd&v was precies vergeten dat ze nog de minister van Begroting hebben ook”, zo klinkt het cynisch bij een hoge Arizona-bron.

• Dat Van Peteghem daarbij moeilijk zat, is ook wel binnen cd&v zelf te horen. “Het klopt dat Vincent daar niet echt bepaald veel ruimte kreeg van Verlinden. Die zat hem heel dicht op de huid, net als de voorzitter, met een stroom berichtjes”, zo zegt een bron binnen cd&v.

• Straffer nog was dat Verlinden, toen bleek dat het akkoord op vrijdag 11 april in zicht kwam op de kern, gewoon haar wagen liet voorrijden, en vanop haar kabinet naar de Zestien reed, waar ze op de binnenkoer met draaiende motor bleef staan. 

• Ze eiste vervolgens om mee de finale bespreking te komen voeren over haar vraag tot budgetverhoging, op de kern. Maar dat weigerde de premier: het is allerminst de gewoonte dat vakministers hun eigen bijkomende financiële eisen komen bepleiten, en Bart De Wever (N-VA) wilde dat niet plots anders gaan doen in Arizona.

• Het gevolg was dat er nog uren gesteggeld werd, in totaal bijna vijf uur, waarbij Van Peteghem geen ‘ja’ mocht geven, terwijl al die tijd Verlinden in haar wagen bleef zitten, op de binnenkoer. 

• Finaal kwam er een deal uit de bus die nauwelijks verschilde van die van vijf uur ervoor. Budgettair oogt die op zijn minst niet bepaald orthodox: Verlinden kreeg er wel degelijk 150 miljoen bij dit jaar, maar het gaat om het vooruitschuiven van 100 miljoen naar dit jaar, die later in de legislatuur al voorzien was, en 50 miljoen aan onderbenuttingen in 2025 die toch al mogen gebruikt worden. Geen pure budgetverhoging dus, dat zagen de anderen niet zitten. 

• Vraag blijft hoe die 150 miljoen nog zal uitgegeven worden dit jaar: er komt een plan om gedetineerden met containers op te vangen. Alleen: soortgelijke plannen met asielzoekers tijdens de Vivaldi-regering leerden dat zelfs zo’n oplossing allerminst evident uit te voeren is.

• En er zou een gevangenis in Kosovo moeten komen, alleen is ook dat dit jaar realiseren helemaal niet realistisch. Wél wordt nu volop ingezet op buitenlandse gedetineerden terugsturen: ironisch genoeg dus het deeltje dat niet kon toen Verlinden nog op Binnenlandse Zaken zat. De luchtvaartpolitie en DVZ worden versterkt daarvoor.

• De schade in de relaties tussen Verlinden en de rest van het kabinet is er ondertussen wel. “Dit is toch niet voor herhaling vatbaar. Op die manier kun je niet normaal functioneren, als één partij de rest uren gijzelt”, was achteraf te horen bij een aanwezige op de kern.

Nog over het Paasakkoord: Defensie duwt het hoofdplan van Arizona verder weg.

• Wat opvalt na de goedkeuring van de begroting voor 2025 en de bijhorende programmawet in de kern, is tegelijk de budgettaire molensteen die Defensie zal worden, rond de nek van Arizona.

• Door de geopolitieke context zijn De Wever en co verplicht om het budget fors op te trekken: dit jaar alleen al moest er 4 miljard bij. De volgende jaren, met extra druk vanuit de NAVO om straks dat budget nog sterker op te trekken, mogelijk boven 3 procent van het bbp, zal nog veel meer geld gevonden moeten worden.

• Het maakt dat fundamenteel het ‘gezond zetten’ van de overheidsfinanciën, als kernproject van Arizona, ook bedreigd is. 

• De beste indicator om te zien of de Belgische kas opnieuw gezond raakt, is en blijft het structureel saldo. Dat is het begrotingssaldo los van economische meevallers of crisissen, het cijfer waarop ook de Europese Commissie de federale overheid afrekent.

• Bedoeling was altijd dat saldo nominaal te gaan verbeteren, en “het rotten te stoppen”, zoals De Wever en zijn kabinetschef Sven De Neef het noemden. 

• De vraag is of dat überhaupt nog mogelijk wordt, als er straks nog een paar miljarden structureel bijkomen om het Belgische leger te financieren. “Dat kan dan enkel door opnieuw zwaar te gaan saneren, maar is er de politieke bereidheid om dat opnieuw te doen? Dat is echt geen evidentie”, zo is te horen binnen de regering.

• In die zin heeft men de onvermijdelijke discussie voor zich uitgeschoven: de onvermijdelijke nieuwe verhoging, ver boven de 2 procent die het nu geworden is, heeft de federale regering netjes genegeerd. Na de zomer komt die wel degelijk aan bod, als op de NAVO-top nieuwe richtlijnen worden vastgelegd.

• Wat tegelijk wel duidelijk is: niet alle coalitiepartners zijn even gelukkig met de manier waarop de bevoegde minister van Defensie Theo Francken over die “onvermijdelijke toekomstige budgetverhoging” blijft communiceren. 

• Niemand stelde immers de huidige verhogingen in vraag, maar het draagvlak brokkelt tegelijk wel af om al te ver te gaan in militaire uitgaven. Daarbij heeft men moeite met de manier waarop Francken “opzichtig uitpakt met al dat extra geld dat hij krijgt”. “Dat maakt het extra moeilijk.”

• “Wij gaan morgen geen vredesmarsen organiseren zoals de PVDA, die willen dat wij uit de NAVO stappen, maar het moet wel allemaal een beetje redelijk blijven. Een minister van Defensie die telkens maar opschept over alles wat hij wil kopen, en hoeveel miljarden meer er nog moet uitgegeven worden, die helpt zijn zaak in elk geval niet, dat kan ik u wel zeggen”, zo klinkt het bij een coalitiepartner.

In het nieuws: De paus.

• De begrafenis van de paus, die gisteren overleed, gaat door nu zaterdag. Al zeker koning Filip en koningin Mathilde gaan aanwezig zijn: beiden zijn diepgelovig en ontmoetten de paus meerdere keren.

• De begrafenis wordt in elk geval ook een onderonsje van wereldleiders: de Amerikaanse president Donald Trump gaat, hij kondigde haast meteen aan dat hij naar de uitvaartplechtigheid gaat. In één beweging bezoekt hij dan Giorgia Meloni, de Italiaanse premier die als spreekbuis van de EU geldt tegenwoordig, bij de Amerikaan.

• Ook Emmanuel Macron komt uit Frankrijk en ook Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zal aanwezig zijn. En ook de Oekraïense president Volodymyr Zelensky gaat naar Rome voor de begrafenis. Het is nog niet duidelijk of ook premier De Wever naar Rome afreist voor wat nu al een diplomatieke hoogmis lijkt.

• De Wever nam wel al op X afscheid met een Latijnse zin uit het Lux aeterna, een klassieker bij katholieke begrafenissen: “Requiem aeternam dona ei, Domine, et lux perpetua luceat ei. Pax et Bonum.”

• Als christelijke partij zijn er bij cd&v erg veel reacties te vinden, ook al weigerde voorzitter Mahdi een uitnodiging om de paus te ontmoeten in het najaar van 2024, toen die op bezoek kwam in België.

• Dat bezoek werd toen finaal een erg politiek gekleurd event. De paus bezocht, los van het afgesproken programma, de koninklijke crypte in Laken, om te bidden aan het graf van koning Boudewijn. Dat was een duidelijk statement: hij wilde dat Boudewijn zo snel als mogelijk zalig verklaard zou worden, omwille van zijn standpunt rond abortus. Het toenmalige staatshoofd weigerde in 1990 de abortuswet te tekenen, en dreigde zelfs met troonsafstand. Hij werd twee dagen juridisch “in de onmogelijkheid te regeren” gezet, waardoor de regering finaal zelf tekende.

• De paus maakte zo ook een duidelijk statement over de huidige Belgische discussie, rond een nieuwe versoepeling in de abortuswet, die in het najaar van 2024 volop liep in de Kamer. Voor al wie het niet goed zou begrepen hebben, herhaalde hij aan de pers in het vliegtuig naar Rome op de terugweg nog “dat dokters die abortus plegen huurmoordenaars zijn”.

• De discussie rond abortus werd binnen Arizona eigenlijk ondertussen beslecht: er komt een versoepeling, ook met cd&v aan boord, van het aantal weken naar 14 in totaal, maar ook de verplichte wachttijd, nu nog 6 dagen, wordt flink verkort.

Ook genoteerd: Guy D’haeseleer (Vlaams Belang) krijgt een nieuwe lever. En daarover ontstaat een relletje.

• Na twee weken van bange dagen, waarin zijn plusdochter Malika Sclacmender, die dicht bij hem staat, de pers updates gaf, lijkt de enige burgemeester van Vlaams Belang gered. D’haeseleer vocht voor zijn leven, nadat zijn leverfuncties uitvielen. Dagenlang wachtte hij in het UZ Gent op een nieuwe lever, via een transplantatie.

• De partij reageerde zeer opgelucht, en zelf kondigde D’haeseleer aan “de pauzeknop even in te drukken en te rusten en revalideren”. “Ik wens alleszins professor-dokter Hans Van Vlierberghe en professor-chirurg Hasan Eker, en alle teamleden en verzorgend personeel van UZ Gent uitdrukkelijk te bedanken. Zonder hun tomeloze inzet, toewijding en volharding was dit niet gelukt”, zo liet hij overal weten.

• Het was de Gentse imam Khalid Benhaddou, die zelf ook wel politieke ambities heeft, die op zijn sociale media opmerkte dat “een man die opkomt voor een partij die scherp uithaalt naar mensen met een migratieachtergrond, mede is gered door een topchirurg van Turkse origine”. Dat was volgens Benhaddou “een bescheiden herinnering dat onze samenleving niet enkel werkt dankzij afkomst, maar dankzij inzet, expertise en toewijding”.

• Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken reageerde daarop zeer scherp: volgens hem herleidde Benhaddou chirurg Eker “slechts tot zijn afkomst”. “Het partijprogramma van Vlaams Belang wordt bewust verdraaid. We willen een immigratiestop en met de mensen die hier zijn, bouwen we aan het Vlaanderen van morgen”, zo stelde hij aan Het Laatste Nieuws.

Ook genoteerd (2): Valerie Van Peel (N-VA) gaat “geen koffie drinken met Van Grieken”.

• Een lang interview in De Zondag voor Van Peel, die volgend weekend op de troon wordt gehesen bij de N-VA. Maar in de weekendkrant liet ze nog eens zien dat ze niet op haar mondje is gevallen.

• “Ik had mijn kandidatuur voor het voorzitterschap amper aangekondigd, of Vlaams Belang was daar al met een haatcampagne, aangevoerd door Tom Van Grieken zelf. Over mijn mentale toestand en dat soort dingen. Laat het duidelijk zijn: dat is de laatste koffie die ik wil drinken. En die positie heeft hij zelf gezocht”, zo stelde ze.

• En ook Bouchez kreeg een ‘eervolle vermelding’: “Enkele weken geleden kwam ik hem tegen in het parlement. Ik wou even goeiedag zeggen, maar hij wist van geen kanten wie ik was. Dat is typisch Bouchez, zeker? Ik dacht bij mezelf: ‘Wacht maar, je zal me nog leren kennen.’”