Meer hefbomen voor activatie en integratie naar deelstaten: Arizona moet voor N-VA toch communautair ook wat opleveren

🌵 De eindfase van Arizona komt nu echt in zicht. Voor ieder komen de cruciale dossiers nu boven. En daarbij hangt veel aan elkaar: de supernota wordt zondag besproken, maar eerst komen er andere krakers.

📈 Vandaag praat men al over asiel en migratie, waarbij opvalt dat België vorig jaar net niet het record qua aanvragen brak: het piekt richting 40.000. Arizona wil fors verstrengen, maar Les Engagés liggen dwars.

🪓 Ook morgen komen de ‘knelpuntdossiers’ op tafel: alle laatste losse eindjes. Zaterdag nog een grotere vraag: het communautaire dossier.

👷 Niet toevallig agendeert Bart De Wever (N-VA) het nét voor de supernota: alles hangt aan alles. Los van ‘soberheid’ als thema (met het afschaffen van de Senaat), staan vooral extra hefbomen op de agenda, om de deelstaten meer een eigen economisch en integratiebeleid te laten voeren.

🤜🤛 In de Commissie Binnenlandse Zaken van de Kamer een bijzonder heftige clash over de aanpak van de rellen met nieuwjaar in Brussel, tussen bevoegd minister Annelies Verlinden (cd&v) en de N-VA-Kamerleden. De onderhandelingen spelen zeker een rol daarbij, op de achtergrond.

⚱️ In het Vlaams Parlement een relletje over de herdenking van wijlen Roeland Raes (Vlaams Belang), veroordeeld wegens negationisme.

💸 Het gaat van kwaad naar erger met het partijtje DéFI: de financiële ondergang dreigt, terwijl oud-voorzitter Olivier Maingain een nieuwe partij wil beginnen.

👑 Christie Morreale, kopvrouw van de PS, weigert de titel van ‘ridder in de Léopoldorde’ omdat die niet vervrouwelijkt wordt.

“We zitten nu in de squeeze.” Een Arizona-onderhandelaar verwoordt het plastisch: het moment van druk die toeneemt, en waarbij elke partij meer en meer zicht krijgt op wat ze zelf binnenhaalt en wat ze toegeeft aan anderen. Daarbij speelt uiteraard de nieuwe supernota van formateur De Wever de hoofdrol, maar er zijn belangrijke bijrollen. Eén ervan is het communautaire dossier: niet toevallig agendeert De Wever een vergadering nu zaterdag. Want bij de N-VA willen ze duidelijkheid over hoeveel er te rapen valt, voor zondag de dans over de supernota begint. Het meest essentiële dat op tafel ligt? De mogelijkheid voor de deelstaten om hun arbeidsbeleid én integratiebeleid niet alleen wortels, maar ook stokken te gaan geven. Het schrappen van uitkeringen bij weigering om te werken bijvoorbeeld, nu nog federaal bij de RVA, en niet bij de Forem of de VDAB, de regionale arbeidsdiensten. Of de mogelijkheid verblijfsvergunningen in te trekken, bij weigering tot inburgering. Dat zit nu bij de federale DVZ.

In het nieuws: Alles hangt aan alles.

De details: Wil Arizona een ‘hervormingsregering’ zijn, die het land vooral economisch terug op de sporen zet? Dan moeten de symmetrische coalities, met alle partijen die in de Vlaamse en Waalse regering zitten ook in de federale regering, toch iets opleveren: meer coherentie in het (economisch) beleid van de deelstaten. Of hoe ook daarin het communautaire dossier terugkomt.

• “Er moet gesprongen worden, door iedereen. Alles is bekend. Ook in het communautaire dossier. Daar is het allemaal al ruim besproken. En dan is het logisch dat de N-VA wil weten waar ze staat, nog voor het echt over de supernota gaat.”

• Een onderhandelaar van Arizona is duidelijk: zaterdag komt het communautaire op de agenda, en dan zal er doorgesproken moeten worden. 

• Heel dat dossier is tot nu toe netjes weggehouden van de schijnwerpers, zeker van de Franstalige pers, waar men altijd al wat feller reageert van zodra het woord ‘staatshervorming’ valt.

• Maar dat De Wever het nog eens aanhaalde in zijn nieuwjaarsspeech, hoe kort ook (letterlijk één zin op een speech van vijf pagina’s), “concrete communautaire vooruitgang en de verdere opbouw van autonomie voor Vlaanderen”: het is geen toeval.

• “Natuurlijk is het daarover gegaan: het zit nooit in één bijeenkomst of grote meeting, maar het zat wel in de teksten van elk domein, waarbij de N-VA die stukken tekst ook telkens netjes heeft laten staan”, zo zegt een partijvoorzitter.

• En daarnaast waren er de informele gesprekken die Sander Loones (N-VA) hield, als speciale gezant van de formateur, om toch duidelijk af te tasten waar er vooruitgang zou kunnen geboekt worden.

De strategie: Deze onderhandeling is schaken op meerdere borden.

• Dat De Wever het communautaire nu wel samenbrengt op één meeting, vlak voor het over de supernota gaat, is in die zin ook wel duidelijke taal. “De N-VA geeft hiermee aan dat het voor hen wel degelijk van belang is, zoveel kan je wel zeggen. De formateur bespeelt zo de twee flanken: wat hij niet communautair krijgt, zal hij elders moeten krijgen en omgekeerd.”

• Het valt daarbij op: de Vlaams-nationalisten hebben in heel het communautaire dossier misschien nog het meest gehad, tot nu toe in de gesprekken, aan Vooruit. Zeker Frank Vandenbroucke (Vooruit), ooit jarenlang Vlaams minister, trekt daarbij ook aan de kar.

• Daarbij speelt ook het tactisch spel: Vooruit wil zo min mogelijk sociaal-economisch naar rechts, dus als de N-VA op andere dossiers zoals migratie, veiligheid of het communautaire zaken krijgt, helt de balans beter voor hen op het sociaal-economische. Donnant-donnant.

• Op dat laatste dossier wil de MR dan weer zoveel mogelijk naar rechts, terwijl zij op het communautaire vlak toch met pleinvrees zitten: Georges-Louis Bouchez (MR) liet al een paar keer weten dat het institutionele “niet voor nu” is, maar wil tegelijk wel doorpakken met economische hervormingen. Daar zit dus een overlap met de N-VA, mogelijk ook toch ‘communautair’.

• Voor cd&v is dan weer een wat historisch atypische rol weggelegd: ze botsten in de afgelopen weken systematisch met de N-VA op een ander belangrijk dossier voor die laatsten, veiligheid. De onderhandelingen over de dossiers van Binnenlandse Zaken en Justitie verliepen uiterst moeizaam, met Annelies Verlinden (cd&v) die diametraal tegenover Jan Jambon (N-VA) kwam te staan.

• En ook communautair trekt cd&v absoluut niet aan de kar: van hun klassiek-Vlaamse standpunten op dat vlak is geen spoor meer. Voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) lijkt niet van plan daar de N-VA veel te gunnen in ruil voor andere concessies elders. En ook daar stond Verlinden bij een pak institutionele discussies op de rem.

• Voor Les Engagés is het lastigste dossier misschien dan wel weer migratie en het asielbeleid. Daar willen de andere vier partijen eigenlijk een pak ‘flinkser’ gaan optreden, en kijkt men echt naar Nederland en andere Europese landen die het roer fors omgooiden. Maar voor Maxime Prévot (LE) is dat een compleet andere aanpak dan wat hij voor de verkiezingen beloofde.

• Voor de formateur is het op elk van die borden dus schaken, en zien of de totale balans in evenwicht blijft voor ieder van de vijf coalitiepartners. Maar ook voor zijn eigen N-VA dus, met een Vlaams-nationale achterban.

• “Iedereen zal door die éne deur moeten wandelen, en daarbij zal elk wel wat cadeaus moeten dragen”, zo verwoordt een onderhandelaar het plastisch.

Waar het communautaire om gaat: ‘Soberheid’, maar ook ‘hefbomen’.

• Arizona heeft geen tweederdemeerderheid. Het is dus geen ‘big bang’ waar de N-VA op aast. Wel wil men de mogelijkheid om in de Kamer die tweederde te gaan zoeken, als er een bredere hertekening zou worden uitgewerkt. Net zoals Jean-Luc Dehaene dat begin jaren ’90 ook deed voor het institutionele, nadat hij een economische sanering had uitgetekend in zijn coalitie met gewone meerderheid.

• Een luik waar wel eensgezindheid over is: de politiek moet ‘soberder’. Er wordt gesnoeid in partijdotaties en andere systemen, er komt geen ‘vette’ maar een ‘magere’ regering, en men werkt vooral om ‘nutteloze’ niveaus af te schaffen. De Senaat afschaffen is het meest zichtbaar daarin: voorlopig ligt de MR daar nog dwars.

• Maar daarnaast is het wel zo dat Arizona een zogenaamde ‘spiegelcoalitie’ wordt: de partijen die in de deelstaten Vlaanderen en Wallonië aan de macht zijn, zullen federaal de coalitie vormen. 

• En dat wil men wel aangrijpen om toch een aantal oude knopen door te hakken en een aantal nieuwe hefbomen door te geven aan de deelstaten.

• “Wie een goed sociaal-economisch beleid wil voeren, moet die bevoegdheden toch niet te veel versnipperen. En dat is nu toch nog altijd het geval,” zo is te horen.

• Eén heel belangrijke daarbij is de aanpak van de werkloosheid. De MR stelde al eerder voor om de deelstaten financieel te ‘responsabiliseren’, en wie dus de werkloosheid beter aanpakt, ook te belonen of omgekeerd te bestraffen.

• Want het blijft wat paradoxaal: met de VDAB en de Forem werken Vlaanderen en Wallonië een beleid uit dat zoveel mogelijk mensen actief op de arbeidsmarkt moet krijgen, maar het is het federale niveau, met de RVA, dat de uitkeringen organiseert én dus de vruchten van goed regionaal beleid plukt als het aantal uitkeringen daalt.

• Hetzelfde geldt voor bestraffing: uitkeringen afnemen als sanctie moet federaal gebeuren. Dat kan aangepast: die responsabilisering én sanctionering zouden in functie van de deelstaten kunnen komen.

• Het hoeft daarom nog niet compleet gesplitst te worden, maar het wordt dan “federaal beleid in dienst van deelstaten,” al zal dat laatste gevoelig liggen bij de Franstaligen.

• Hetzelfde principe kan ook bij andere beleidsdomeinen, zoals ‘integratie’. Talenkennis is daarbij, maar ook op de arbeidsmarkt cruciaal. Als blijkt dat het daar misloopt, dat er manifest onwil is om in te burgeren, zou ook daar de federale ‘stok’ in functie van het beleid van de deelstaat kunnen komen: federale verblijfsvergunningen bij de DVZ, die worden ingetrokken op vraag van Vlaanderen, Wallonië of Brussel.

Vandaag al op tafel: Het asielbeleid. Dat zit eigenlijk met een forse crisis.

• De cijfers van vorig jaar liegen er niet om: vorig jaar vroegen liefst 39.615 mensen asiel aan in België, een piek die het land bijna terugbrengt naar het absolute record van 2015, het hoogtepunt van de asielcrisis.

• Die zware cijfers zijn bovendien een uitzondering: in Europa daalde vrijwel overal, zeker in de buurlanden, de instroom, maar niet in België. Daar kampte staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) met enkel maar stijgingen.

• Dat er aanzuigeffecten zijn vanuit de rest van de EU, is ondertussen ook overduidelijk: België kampte zo met een hele stroom Palestijnse vluchtelingen die al in Griekenland of Bulgarije al geregistreerd waren. De Moor kreeg die Europese instroom niet gestopt.

• Van januari tot september alleen al ging het om 4.400 asielzoekers die elders in Europa al een aanvraag indienden, vooral in arme landen zoals Bulgarije of Griekenland, en dan naar hier kwamen om economische redenen.

• Bovendien had dat conflict in het Midden-Oosten een enorm effect: bijna de helft van alle Europese aanvragen voor asiel vanuit Palestina gebeurden in België. Bijna 6.000 aanvragen op één jaar dus, vanuit dat gebied. 

• De hoge erkenningsgraad speelt zeker een rol: België gaf vorig jaar aan 47,2 procent finaal ook de status van erkende vluchteling. Dat cijfer is hoger dan het jaar ervoor: 43 procent in 2022, 43,5 procent in 2023. Doordat vluchtelingen uit Gaza veel vaker die erkenning kregen, gingen ook daar de cijfers de lucht in.

• Het voorlopige einde van het conflict in Gaza, met een staakt-het-vuren dat zou getekend worden, is meteen een grote opluchting voor de Arizona-onderhandelaars: het zou de druk van de ketel moeten halen daar.

• Daarnaast zijn Syrië en Afghanistan als traditionele herkomstlanden alweer goed voor nummer twee en drie in de top van de lijst: sociaal en economisch vaak bijzonder zwak scorende migranten. Maar ook over Syrië zijn er uiteraard hoopgevende signalen: het nieuwe regime lijkt alvast niet meteen meer van die aard dat Syriërs nog op de vlucht moeten en erkenning kunnen krijgen als dusdanig.

• Maar daarmee is de huidige crisis niet weg. Nooit kreeg de uitgaande staatssecretaris de Moor de juridisch gezien toch verplichte opvang helemaal onder controle: al jaren zijn er niet genoeg plekken, en zijn mannelijke alleenstaande asielzoekers regelmatig op straat beland.

• Erger voor de Moor was dat tegelijk met het gebrek aan opvang federaal, ook het lokale aanbod onder haar beleid verder instortte. Het aantal opvangplaatsen via LOI’s, of zogenaamde lokale opvanginitiatieven van de gemeenten, daalde op drie jaar tijd met 30 procent. 

• In 2021 ging het nog om net geen 6.000 plekken, meestal woningen van lokale OCMW’s. Maar dat zakte tot iets meer dan 4.000 plekken. Terwijl in 2021 dus nog meer dan 20 procent van alle vluchtelingen zo werden opgevangen, is dat nu nog maar 11 procent.

• Wil de nieuwe Arizona-regering het roer echt omgooien, en ook de massieve kosten van opvang van het departement wat drukken, dan is een veel strengere aanpak een optie. Maar zoals gezegd: daar ligt voorlopig Prévot met zijn partij dwars. Hij ziet zo’n rechts migratiebeleid, zoals Nederland of de Scandinavische landen als Denemarken of Zweden, veel minder zitten.

Geen licht en liefde: Annelies Verlinden en Theo Francken (N-VA) botsen over aanpak op nieuwjaar.

• Ze moeten samen straks in een coalitie, én ze moeten ook samen een regeerakkoord maken over het ‘veiligheidsbeleid’, maar dat het daarbij niet allemaal peis en vree is, is een understatement: cd&v en N-VA vochten gisteren een robbertje uit in de Kamer.

• Aanleiding was de batterij vragen voor afscheidnemend minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden, over de rellen op Nieuwjaar in Brussel. En daarbij spaarden Kamerleden Maaike De Vreese (N-VA) en Theo Francken allerminst Verlinden, die daarop zelf fors terugschoot.

• Het leek zo wel een heruitgave van de discussies binnen Arizona over ‘veiligheid’, die zoals al meermaals geschreven, uiterst stroef verliepen tussen N-VA en cd&v, met de betrokken namen allemaal op één of andere manier aan tafel of in de backoffice.

• Die worsteling zette men gewoon verder, maar dan nu publiek, in de Kamer. Zo pleitte Francken er opnieuw voor een “analyse van de proportionaliteit van geweld”, waarbij hij al eerder pleitte voor het gebruik van rubberen kogels. “Voor mij kan immers één zaak niet langer in de toekomst. Dat is dat onze politiemensen zich een sitting duck voelen. Er is actie en escalatie, maar er moet ook reactie mogelijk zijn.”

• Maar daarop pakte Verlinden hem hard aan: “De politie kwalificeren als een sitting duck en tegelijkertijd de indruk wekken dat bepaalde lokale besturen crimineel tuig hun gang laten gaan bij gebrek aan federaal commando, helpt niet, zeker niet in het betonen van respect voor politie en lokale besturen,” zo haalde ze uit.

• Verlinden haalde ook de cijfers aan, om te stellen dat de situatie niet verslechterd is: ​“In Brussel waren er 153 gerechtelijke en administratieve arrestaties, tegenover 206 het jaar ervoor. In Antwerpen werden 49 personen gearresteerd, waarvan 28 minderjarigen: 39 administratieve arrestaties en 10 gerechtelijke arrestaties.” Voorlopig werden in Brussel maar 7 mensen ook gerechtelijk vervolgd.

• Het debat bleef in de commissie over en weer gaan, met nadien nog een felle woordenwisseling tussen De Vreese en Verlinden. “Dan ben ik wel eens benieuwd wat u vindt dat ik moet doen in deze context,” zo beet de minister het Kamerlid toe, die Francken ook verweet "intellectueel oneerlijk” te zijn.

• Francken reageerde dan weer fel op de repliek rond de ‘sitting ducks’. “Dat is wat leeft bij politiemensen, die ook maar hun werk doen en worden aangevallen met molotovcocktails, waartegen ze niets kunnen doen. Doe er iets aan,” zo haalde hij uit.

• De discussie verliep zo fel, dat zowaar de PS en Ecolo plots Verlinden ter hulp schoten, als was de oude Vivaldi-coalitie nog springlevend.

• “U hebt aan mijn collega van de N-VA gevraagd wat u dan moest doen als minister. In feite hebt u het antwoord al. Voor u was er een N-VA-minister en die heeft niets gedaan. Hij heeft de politie uitgehold en veel minder middelen gegeven, iets wat u niet hebt gedaan,” zo reageerde Ridouane Chadid (PS).

• “Dank u, mevrouw Verlinden, voor uw gedetailleerde en genuanceerde antwoord, veel genuanceerder dan de uitspraken van sommige karikaturale sprekers hier, hoewel dat ons niet verrast, gezien het extreemrechtse karakter ervan,” zo stelde Rajae Maouane (Ecolo).

• Dat laatste was mogelijk ook wel een sneer naar Vlaams Belang. Zo had Sam Van Rooy (Vlaams Belang) het over “een moleculaire burgeroorlog die steeds meer onze straten teistert”. “De daders zijn nooit Chinezen, Zweden, joden of boeddhisten. Het zijn altijd dezelfde allochtone jongeren.”

Ook gevolgd: Heisa in het Vlaams Parlement over een minuut stilte.

• Voormalig Vlaams Belang-kopstuk Roeland Raes kreeg gisteren een minuut stilte in het Vlaams Parlement, waar hij ooit lid van was. Dat gebeurde op vraag van de familie: een gunst waar de verwanten van elk voormalig lid van dat parlement, en de voorloper de ‘Vlaamse Raad’, gebruik van kunnen maken.

• Freya Van den Bossche (Vooruit) kende dat ook toe, maar het was toch een brug te ver voor Groen, die protesteerde. Want Raes, ooit ondervoorzitter van het Belang, werd in 2008 veroordeeld voor negationisme, het ontkennen van de Shoah tijdens de Tweede Wereldoorlog.

• Meteen beslisten de fracties van Groen maar ook Vooruit en PVDA om tijdens die rouwhulde het halfrond te verlaten. “Dat doen we uit eerbetoon aan alle mensen die ooit het leven lieten in een genocide. We roepen op tot een eerlijke omgang met de geschiedenis,” zo stelde Mieke Schauvliege. 

• “Innige deelneming aan de familie, het is een mens. Maar hij is veroordeeld wegens negationisme, maar wij maken er geen heisa van, alleen wij gaan wel niet rechtstaan,” zei Egbert Lachaert (Open Vld), die met zijn fractie dus wel in het halfrond bleef, net als N-VA, cd&v en Vlaams Belang. Die laatste drie partijen stonden wel recht.

• “Dit is een rouwhulde op verzoek van de familie, ik dank de collega’s die wel het fatsoen bewaren om te blijven, en die geen politieke punten willen scoren op het graf van een negentigjarige man die zichzelf niet kan verdedigen,” zo stelde Vlaams Belang-fractieleider Chris Janssens.

• In september nog verwijderde de partijtop van Vlaams Belang in allerijl Raes van een lokale kieslijst, nadat een lokale Belang-afdeling hem “uit eerbetoon” op de lijst had gezet. Tom Van Grieken (Vlaams Belang) wilde absoluut elke commotie vermijden. Raes overleed dus nauwelijks een paar maanden later.

Ook gevolgd (1): DéFI in vieze papieren.

• Het Brusselse partijtje DéFI, nog goed voor één Kamerzetel, zit in zware moeilijkheden. In de Commissie Verkiezingsuitgaven en Partijfinanciën waarschuwde de financiële expert Raymond Molle dat een mogelijk faillissement dreigde.

• Dat berichten de VRT en Sudpresse vanmorgen. Want Molle wees erop dat de partij stevige schulden heeft, en dat ze haar verplichtingen, onder andere naar het personeel van de partij toe, niet zou kunnen nakomen.

• Onlogisch is dat niet: de partij, opvolger van het Fransdolle FDF, verloor op 9 juni zwaar de verkiezingen, en raakte de helft van haar parlementsleden kwijt. De dotaties zakten dus drastisch.

• Bovendien verliet oud-voorzitter Olivier Maingain met slaande deuren de partij, die met Sophie Rohoyni (DéFI) een onervaren leider kregen. Zij moet nu de boel opruimen. 

• Ze hield vanmorgen een persconferentie, om de paniek de kiem in te smoren. “Ja, er is een herstelplan ingediend bij de handelsrechter, maar er is geen probleem met de continuïteit. We hebben drastische besparingsmaatregelen genomen en de moeilijke beslissing al genomen om een pak van ons personeel af te danken,” zo stelde zij. Ze had het daarbij over “valse informatie”, die verspreid zou zijn.

• Maingain zat ondertussen deze week ook op de radio, om aan te kondigen dat hij met een nieuwe partij gaat komen. En hij zou daarbij al “meer dan 500 reacties van enthousiaste mensen, huidige partijleden van DéFI, gekregen hebben”.

Ook gevolgd (2): Christie Morreale weigert om ridder te worden.

• ‘Ridder in de Orde van Leopold’ is een adellijke titel die het Paleis wel meer uitreikt, zowel aan ‘verdienstelijke Belgen’ (die op één of andere manier de koning en zijn entourage hebben weten te charmeren), maar ook d’office aan politici die al een bepaald aantal kilometers op de teller hebben.

• Dit jaar was het zo de beurt aan onder meer PS-kopstuk en oud-minister Christie Morreale: zij kon ‘ridder in de Orde van Leopold’ worden. Maar ze weigert, zo weet Le Soir, omdat de titel niet ‘vervrouwelijkt’ wordt: ze wilde immers geen ‘chevalier’ maar ‘chevalière’ genoemd worden, moest ze die titel aanvaarden.

• Maar het Paleis, waar ze de vraag aan stelde om hen te “sensibiliseren over de strijd om de vervrouwelijking”, weigerde dat. “We gaan straks een koningin als staatshoofd hebben, maar mijn vraag hebben ze meermaals geweigerd nu,” zo stelde Morreale.

• Wat vreemd is bovendien: Morreale weigert nu voor de tweede keer die titel van ‘ridder’. Normaal vraagt het Paleis het nooit twee keer: eenmaal geweigerd, is dat voor levenslang. Iemand moet dus toch een foutje gemaakt hebben daar.

• Het Paleis zit hoe dan ook, als ze het al zouden overwegen, met een talenkwestie: in het Nederlands is het niet zo eenvoudig als in het Frans om plots met ‘inclusieve’ taal te gaan werken. ‘Ridderin’ bestaat niet als woord, net zoals een minister of premier niet vervrouwelijkt wordt.

• In het Frans kon bijvoorbeeld Sophie Wilmès (MR) wel ‘première’ zijn, toen ze eerste minister was. In het Engels mogen geridderden overigens wel ‘sir’ of ‘dame’ voor hun naam zetten: daar is dus wel een vorm van diversificatie.