“Niet meer dan 2 procent van bbp voor Defensie”: cd&v zet voet, Vooruit zucht, hoe houdbaar wordt dat verzet tegen NAVO-pletwals?

📉 Goedemiddag. Arizona moet door zwaar weer: de nieuwe begroting die de federale regering indient bij de Kamer kleurt, zoals verwacht, donkerrood.

📓 Een nieuw rapport van S&P zet nu ook, na Moody’s en Fitch, de vooruitzichten voor Belgisch staatspapier op ‘negatief’: een verlaging van de rating dreigt.

🪖 De extra defensie-uitgaven, die grotendeels niet gefinancierd geraken, hangen als molensteen rond de nek van Arizona. En nu al gaat het over hoger dan 2 procent gaan. Zowel cd&v als Vooruit zetten daar hun voet: maar hoe houdbaar is dat op het internationale toneel?

🚍 Het Rekenhof is vernietigend voor een aankoop van 382 nieuwe Griffon- en 60 Jaguar-gevechtspantservoertuigen bij het Franse bedrijf KNDS. De kosten zouden geen 1,5 miljard zijn, maar 14,4 miljard, zo ramen ze.

🚨 Voor 1 mei dreigt Conner Rousseau ondertussen tot twee keer om Arizona te verlaten: na 3 maanden zijn de wittebroodsweken al voorbij, al gelooft niemand echt het dreigement van een Vrexit.

⛪️ Premier Bart De Wever (N-VA) zat dit weekend overigens in Rome voor de begrafenis van de paus: midden in het internationale diplomatieke spel. Oud-president Joe Biden ging er bijna vandoor met zijn vrouw Veerle.

🧤 Bij de N-VA is Valerie Van Peel de nieuwe voorzitster. Ze kreeg als cadeau “fluwelen handschoenen” van voorganger Steven Vandeput (N-VA). En meteen keek ze naar Zuhal Demir (N-VA).

“Wat als het meer dan 2 procent wordt?” Die vraag zweeft boven Arizona en het Defensiebudget. De regering-De Wever is al langer de speelbal van internationale ontwikkelingen. Europa moet hoe langer hoe meer de eigen broek ophouden; de Amerikanen voorzien niet meer de militaire bescherming die ze decennialang boden. Trump dreigt de Europeanen eigenlijk af. En zo stijgt de druk enorm, om straks een NAVO-norm van 3 procent van het bbp of meer te gaan halen. Maar zowel cd&v als Vooruit grommen nu al: meer dan 2 procent doen willen ze eigenlijk niet. Sammy Mahdi (cd&v) maakt er zelfs een rode lijn van: “2 procent volstaat.” Ook daarom weigerden ze bij het Paasakkoord een budgettair pad goed te keuren dat meer voorzag dan de huidige, maar straks achterhaalde NAVO-norm. Het wordt dé hoofdbreker van deze regering, want ook al met die 2 procent voor Defensie, die nu is vastgelegd, wordt het voornemen om de begroting op orde te zetten helemaal aan flarden geschoten. En the worst is yet to come.

In het nieuws: De begroting voor 2025 kleurt opnieuw bloedrood: 25,5 miljard tekort, of 4 procent van het bbp.

De details: De financiële molensteen van Defensie weegt loodzwaar rond de nek van Arizona. Want alleen al om de 2-procentnorm te halen, is 17 miljard nodig de komende jaren: de sanering waar deze ploeg 8 maanden over onderhandelde, is eigenlijk al weg. En de echte discussie moet nog komen.

• 24 juni tot en met 26 juni in Den Haag, Nederland. Wie de Wetstraat volgt, mag met stip deze afspraak in de agenda noteren. Want dan komen de staatshoofden en regeringsleiders van de 32 NAVO-lidstaten samen, om afspraken te maken over hun militaire alliantie. 

• En de hoofdvraag is simpel: wat wordt de nieuwe NAVO-norm van uitgaven voor Defensie? Die huidige norm ligt op 2 procent, maar NAVO-baas Mark Rutte, die geen enkel probleem heeft om de slippen van de Amerikaanse president Donald Trump te dragen, dringt aan op fors meer. Trump zelf wil een percentage van 5 procent. 

• De inschatting op de Zestien is al een tijdje dat het ergens rond de 3,5 procent van het bbp kan landen. België kan dat cijfer op zich ook weinig beïnvloeden: de NAVO is geen diplomatieke organisatie die met vetorecht werkt, zoals de EU voor cruciale dossiers.

En toch: in de Wetstraat is er gegrom. Twee partijen zetten nu al hun voet.

• “Het militaire opbod moet nu stoppen. De NAVO-norm van 2 procent volstaat.” In een gesprek met De Standaard, dat grotendeels ging over Gaza, trok cd&v-voorzitter Sammy Mahdi ook een rode lijn over het Defensiebudget. 

• Met opvallende taal. Hij wil geen “extra blik F-35’s openen om dan over enkele jaren nog eens naar Libië te kunnen vliegen.” “Al dat militaire opbod leidt alleen tot meer oorlog. Ik wil de ongebreidelde militarisering een halt toeroepen”, zo stelde hij.

• Er heerst binnen Arizona wel wat ongenoegen over de bijna snoevende manier waarop Theo Francken (N-VA) als minister van Defensie zijn budgetverhogingen binnenpakte. Want ook al gaat het om gigantische bedragen, 17 miljard extra op één legislatuur, de N-VA’er gaat er openlijk van uit dat dat niet zal volstaan.

• Francken schermde al meermaals met het argument “dat het hoe dan ook nog veel meer wordt”, na die fameuze NAVO-top deze zomer. 

• Bij het opstellen van de meerjarenbegroting van Defensie probeerden hij en premier De Wever ook al om het percentage hoger te zetten, en al in 2029 op 2,5 procent van het bbp te eindigen. Daarover zetten zowel Vooruit als cd&v hun voet bij het onderhandelen van het Paasakkoord. Voorlopig ligt het tot 2029 dus op 2 procent.

• Bij Vooruit was men tot nu toe wat genuanceerder: voor Conner Rousseau (Vooruit) kan er wel meer dan 2 procent uitgegeven worden, maar ook daar hebben ze wel forse bedenkingen bij een opbod. 

• “Ik wil met Frank Vandenbroucke de socialisten in de Europese regeringen samenroepen om te kijken hoe we beter kunnen samenwerken en aan wat de NAVO geld moet geven. Ik wil niet zomaar Amerikaanse wapens kopen, ik wil een return on society”, zo stelde Rousseau in De Tijd.

• Die optie, om via de Europese connecties van elke partij druk te gaan zetten in Europa, is logisch: Vooruit zal in Pedro Sanchez, de Spaanse premier, zeker een bondgenoot vinden. 

• Mahdi, die met zijn partij in de EPP-fractie zit in Europa, zal daar minder snel steun vinden: de nieuwe Duitse kanselier Friederich Merz, die de EPP domineert, is wel van plan fors meer aan Defensie te gaan geven.

• Maar als cd&v het echt meent met hun rode lijn, wordt het in elk geval een heel moeilijke discussie binnen Arizona: welk standpunt zal De Wever dan op de NAVO-top in Den Haag innemen? 

• Want de premier wil in de eerste plaats “opnieuw een betrouwbare partner zijn”, zo heeft hij zich diplomatiek-internationaal voorgenomen. Dus als enige in Den Haag gaan roepen “dat het niet meer dan 2 procent mag zijn”, is voor de N-VA geen optie.

De harde cijfers: In Europa zit België echt bij het Zuiden. Ook qua Defensie-uitgaven. En schulden.

• Heel wat NAVO-landen maakten de afgelopen jaren de sprong al naar die 2 procent; 22 van de 32 lidstaten halen die nu. En zowat alle landen die hem officieel niet halen, zoals België (1,3 procent), Spanje (1,24 procent) en Italië (1,5 procent), beloofden dit jaar om in hun budgetten die ze voorzien vanaf 2025 dat cijfer wél te halen.

• Maar Arizona zal fors moeten hopen op de socialist Pedro Sanchez en zijn politieke bondgenote Giorgia Meloni, de premiers van Spanje en Italië, om wat op de rem te gaan staan rond de nieuwe, hogere target: ook zij kunnen zich immers moeilijk veel meer uitgaven veroorloven. En ook Frankrijk, dat op 2,03 procent zit, zal met Emmanuel Macron wel wat willen stijgen, maar niet compleet zotte sprongen toestaan.

• Overigens zit de VS zelf op 3,19 procent: naar 5 procent klimmen is waanzin, en een zot openingsbod van Trump, dat weet de rest van de NAVO ook.

• De reden waarom Italië, Spanje en Frankrijk terughoudend zullen zijn, is simpel: de schuldgraad van die landen is nu al ver boven de EU-norm. Nog meer uitgeven zonder dat er inkomsten tegenover staan, doet die schuld alleen maar stijgen.

• Griekenland blijft koploper qua schuldgraad, met 153,6 procent van het bbp. Maar daar duwde men met een overschot dit jaar wel die schuldgraad 10 procent terug. In Italië zit Meloni op 135,3 procent schuldgraad, in Frankrijk zit Macron op 113,1 procent. 

• België is de vierde slechtste Europese leerling, met een schuldgraad van 104,7 procent van het bbp. En die stijgt alleen maar verder. Spanje staat op vijf, met 101,8 procent, maar zij verminderden hun schuldgraad met meer dan 3 procent, dankzij grote economische groei.

De harde cijfers (2): Extra defensiebudget is quasi onmogelijk binnen de federale begroting.

• Als er effectief een verhoging komt binnen de NAVO tot 3 procent, dan zit Arizona, en elke volgende federale regering, wel meteen muurvast met hun financiën. Dan moet men op zoek naar miljarden euro’s, die binnen die federale begroting eigenlijk maar in één post te vinden zijn: de sociale zekerheid.

• Want terwijl Defensie dan 3 procent zou krijgen, gaat er iets meer dan 30 procent van heel het bbp naar die sociale zekerheid, die veruit de grootste uitgave is op het federale budget. En door de vergrijzingskost stijgt dat percentage alleen maar verder.

• Politiek gezien moeten dus de moeilijkste keuzes dan op tafel komen: ofwel daarin gaan snoeien, ofwel de inkomsten verhogen. Dat zijn meteen de rode lijnen voor Vooruit aan de ene kant, en de MR en N-VA aan de andere kant.

De harde cijfers (3): De Arizona-begroting kleurt nu wel donkerrood.

• Geen prettig nieuws voor De Wever en co, die van het “op orde zetten van het huis” de kern van het regeerakkoord maakten voor Arizona. “Het rotten ging stoppen”, met een sanering van bijna 20 miljard van de overheidsfinanciën.

• Alleen, dat geld lijkt nu wel grotendeels alweer opgesoupeerd aan Defensie. En bijgevolg is het begrotingswerk voor dit jaar, wat de facto al de helft in kracht verloor doordat de regering niet in 2024 klaar was met de formatie, eigenlijk belabberd. Er zitten dit jaar maar voor 2,2 miljard euro saneringen in. En de economische groei, die slapper is dan verwacht, maakt het resultaat ook erger.

• Tegelijk een belangrijke vraag: tellen de uitzonderingen van de Europese Commissie voor Defensie nu of niet? Dat bepaalt voor een groot deel wel het beeld van de begroting voor 2025, die de federale regering eind vorige week in de Kamer neerlegde.

• Die ‘uitzonderingen’ voor het Defensiebudget gelden voor liefst 2,5 miljard, of 0,4 procent van het bbp. En officieel zal er dus een tekort van 3,6 procent zijn, en geen 4 procent of 25,5 miljard. Maar dat blijft natuurlijk artificieel: het tekort telt dan wel niet mee, het gaat wel bij de schulden.

• En hoe dan ook zitten premier De Wever en zijn minister van Begroting Vincent Van Peteghem (cd&v) niet meer op koers om in 2029 toch terug de Europese norm te halen: het tekort in 2029 ligt nu op 3,5 procent van het bbp, terwijl dat eigenlijk 3 procent zou moeten zijn. Als de defensie-uitgaven erbij geteld worden, is het zelfs 3,7 procent dan.

• Meteen was er snoeiharde commentaar van Open Vld, die met Alexia Bertrand (Open Vld) de architecte van de vorige begroting hebben. “De eerste Arizona-begroting doet het slechter dan Vivaldi in lopende zaken. Het netto te financieren saldo gaat van 23,1 miljard in 2024 naar 29,5 miljard in 2025: een verslechtering van 6,4 miljard euro”, zo stelde die.

Nog meer slecht nieuws: Een ratingverlaging dreigt voor het federale niveau.

• Vrijdag kwam het ratingbureau Standard & Poor’s (S&P) met nieuwe vooruitzichten voor België en die zijn niet positief. De huidige rating voor België blijft met ‘AA/A-1+’, wel uitstekend. Maar tegelijk waarschuwt S&P wel voor een dreigende verlaging: dan zakt België een trapje. België zakt zo voor het uitzicht van ‘stabiel’ naar ‘negatief’.

• De reden is simpel: de staatsschuld stijgt verder. En de onzekerheid internationaal, met een dreigende handelsoorlog, kan België economisch zeer zuur opbreken. S&P heeft wel oog voor de besparingsplannen van De Wever, maar waarschuwt tegelijk ook voor “mogelijk maatschappelijk verzet tegen bezuinigingen”.

• De twee andere grote ratingkantoren, Moody’s en Fitch, hadden al eerder de vooruitzichten van België verlaagd naar ‘negatief’. 

• Die ratings bepalen voor een deel tegen welke rente een land geld kan lenen: een lagere score betekent een duurdere lening. 

• Zeker voor Brussel speelt dat binnen een paar maanden mee: daar dreigt men het hoofdstedelijk gewest fors in kredietwaardigheid te gaan verlagen.

Nog meer slecht nieuws (bis): Een vernietigend rapport over de aankoop van Franse pantserwagens.

• De VRT pakt uit met een rapport van het Rekenhof, dat eigenlijk aantoont dat de Belgische aankoopdienst van de Landmacht zich “heeft laten rollen door de Fransen”.

• In het kader van de Frans-Belgische samenwerking voor de Landmacht kocht het Belgische leger in 2018 voor 1,5 miljard Franse pantsers: 382 nieuwe Griffon’s en 60 Jaguar’s, bij de Franse bedrijven KNDS en Thales.

• Bedoeling was en is om de training, het onderhoud en de aankoop van onderdelen en wapens samen met Frankrijk te doen, en zo de prijs te drukken. Maar het tegendeel blijkt: de kosten van opslag en de munitie zijn niet doorgerekend, en die gezamenlijke contracten voor onderhoud, training en aankoop van onderdelen zijn waanzinnig duur.

• De Belgen weten niet eens hoeveel het Franse leger betaalt voor hun munitie, want dat is geheim: maar Defensie in België betaalt wel meer dan de volle pot.

• "Het Rekenhof stelt vast dat Defensie geen formele analyse heeft gemaakt van de risico's in verband met de beheersing van de prijzen voor de aankoop van materieel, wisselstukken en munitie bij de Franse leverancier", zo schrijven ze.

• Het Rekenhof spreekt van 14,3 miljard aan kosten, een tienvoud van wat voorzien is. Het weegt zodanig op het toekomstige budget dat zowel voor de Zee- als Luchtmacht alle ruimte is weggevreten. 

• Als dat klopt, is het hele programma van hetzelfde niveau als de F-35’s. En het is niet eens een spectaculaire strategische keuze: het gaat niet om tanks. Het Belgische leger heeft dat zwaarste gamma wapens voor de Landmacht niet eens meer.

• Klap op de vuurpijl: de opleidingen zijn, hoe verrassend, ééntalig in het Frans. Niet bepaald een luxe voor de Nederlandstalige militairen: minister van Defensie Francken zal ook daar dus moeten ingrijpen.

• In de Kamer eist Groen alvast hoorzittingen over het vernietigende rapport. “Het is absoluut te vermijden dat het geld opnieuw door deuren en ramen wordt gegooid. De miljarden die de regering nu voorziet, moeten doordacht geïnvesteerd worden”, reageert Kamerlid Staf Aerts (Groen).

Ook genoteerd: Dreigementen van Vooruit, voor 1 mei.

• Bijna drie maanden is Arizona bezig, en de wittebroodsweken zijn voorbij. Afgelopen weekend formuleerde Conner Rousseau meermaals het dreigement om de regering te laten vallen. Nu al.

• “Iedereen gaat zijn deel moeten doen. En de meerwaardebelasting is daarbij cruciaal. Als men dat principe loslaat, dan laat men de regering vallen. Als men keer op keer de lasten maar naar één groep doorschuift, dan stopt het project van deze regering”, zo stelde hij in Het Nieuwsblad.

• In De Tijd vulde hij aan: “Ik raad iedereen aan, ook de premier, om gewoon het regeerakkoord uit te voeren en het moeilijke evenwicht te bewaken dat we gevonden hebben en dat ik blijf verdedigen. Als het regeerakkoord niet wordt gerespecteerd, is er geen regering meer.”

• Bij de coalitiepartners worden de dreigementen op wat schouderophalen onthaald: niemand die gelooft dat er nu al een regeringscrisis in de lucht hangt. Want rond de meerwaardebelasting is al zoveel gezegd en geschreven, met allerlei dreigementen.

• Minstens even opvallend was de frustratie van Rousseau, openlijk, over het uitblijven van veel communicatie bij De Wever. “Het zou handig zijn mocht iemand met zijn communicatietalent meer de lead nemen om beslissingen toe te lichten en uit te leggen dat de inspanningen eerlijk verdeeld moeten worden.”

• Op de Zestien is men niet van plan het roer snel om te gooien, niet op vlak van communicatie, maar ook niet over de meerwaardebelasting: er moet gewoon een akkoord gemaakt worden, in de komende weken. 

• Want één zaak is wel duidelijk: de invoering van de beperking van de werkloosheid in de tijd is gelinkt aan de invoering van de meerwaardebelasting. Die koppeling zit er bij Vooruit, maar ook bij Les Engagés en cd&v. Er zit dus wel een tijdsdruk op het dossier, want voor 1 juli moet die regeling van de werkloosheid uitgewerkt zijn.

Verrassend: Joe Biden was bijna weg met … de vrouw van de Belgische premier.

• Dit weekend een diplomatieke hoogmis in Rome, waar paus Franciscus begraven werd, en waar de staatshoofden en regeringsleiders rijen dik op het Sint-Pietersplein zaten, twee uur in de blakende Romeinse zon. 

• Tussendoor spraken onder meer Donald Trump en Volodymyr Zelensky even onder vier ogen: het leverde schitterende foto’s op in het decor van het Vaticaan.

• Premier De Wever en zijn vrouw Veerle Hegge zaten ergens in het pak van hoogwaardigheidsbekleders, en naast hen zat het koppel Joe en Jill Biden, de voormalige VS-president en zijn vrouw. 

• Dat Biden ondertussen stevig verouderd is, bleek ook toen hij na twee uur in de hitte van het plein steun zocht bij de vrouw van de Belgische premier, en haar hand nam, ervan uitgaande dat hij Jill vast had. Het leidde even tot een hilarisch moment: Sleepy Joe was nog niet goed wakker.

Ook genoteerd: Fluwelen handschoenen voor Valerie Van Peel.

• Liefst 96 procent van de stemmen haalde Van Peel afgelopen weekend, om voorzitter van de N-VA te worden. Een stalinistische score, maar uiteraard was er wel geen tegenkandidaat. Toch brachten 14.486 leden, 52% van de stemgerechtigden, een stem uit.

• Het geeft Van Peel wel een stevig mandaat: ze is nog maar de derde voorzitter in de geschiedenis van de N-VA, na Geert Bourgeois (N-VA) en De Wever.

• Van Peel moet van de N-VA een ‘big tent’-partij maken, waar veel mensen zich bij thuis voelen. Haar persbericht bij haar verkiezing onderstreepte dat nog eens: ze wil “de partij versterken als volks- en gemeenschapspartij, opnieuw impact hebben in het maatschappelijk debat, en opkomen voor kwetsbare mensen die geen eigen stem hebben in de samenleving.”

• Van Peel kreeg ook bloemen, gele uiteraard. En een cadeautje van haar voorganger, interim-voorzitter Steven Vandeput (N-VA): fluwelen handschoentjes. 

• "Omdat ik sommigen met fluwelen handschoentjes moet behandelen", zo stelde ze lachend bij VTM. “Steven heeft geen namen genoemd, maar misschien bedoelt hij wel Zuhal. Wie weet”, zo stelde ze dan weer bij de VRT, terwijl Zuhal Demir naast haar stond te glimlachen.