Open Vld worstelt met zichzelf: oude demonen duiken weer op, en straks wordt Brusselse regering ook heftige lakmoesproef

📉Wat is nu eigenlijk de lijn van Open Vld-voorzitter Eva De Bleeker over Elon Musk en diens aanpak met het Amerikaanse overheidsapparaat? Niemand weet het nog, nadat ze een tweet wiste en de boodschap nog maar eens aanpaste. Symptomatisch.

 🧮 Open Vld in oppositie blijft een aartsmoeilijk gegeven voor de Vlaamse liberalen. Het aantal schoonmoeders, in de vorm van oud-voorzitters, is haast niet te tellen.

🪞 Tegelijk staat Open Vld wel voor een eerste stevige test qua geloofwaardigheid. Golden boy Frédéric De Gucht (Open Vld) komt straks onvermijdelijk voor de keuze te staan: in Brussel buigen voor de PS-druk en een Vivaldi-bis te maken, of blokkeren.

🛣️ In de wandelgangen is immers het scenario in opgang dat de informateurs in Brussel, Elke Van den Brandt (Groen) en Christophe De Beukelaer (LE), het pad effenen voor een coalitie mét cd&v en zonder N-VA. “Na de informateurs is het normaal aan bemiddelaars, van PS en Open Vld”, zo zegt een hoge bron.

🔄 We hebben nog een update van nieuwe kabinetschefs, diplomaten en woordvoerders in de nieuwe federale regering: een pak oude maar bekende namen duiken weer op.

☕️ En van staatsbelang: de voorzitter van de Senaat, Vincent Blondel (LE), reageert in de zaak van de verdwenen koffiekopjes.

In het nieuws: “Gewoon gezond verstand”, wordt plots problematisch.

De details: Eva De Bleeker blijft worstelen met hoe Open Vld nu dan wel denkt over Elon Musk en de DOGE-plannen van de Amerikaanse regering, om de overheid daar drastisch te snoeien. Terwijl Georges-Louis Bouchez (MR) ongegeneerd dweept met een Javier Milei (de Argentijnse president met zijn kettingzaag) en Musk, aarzelt en schuifelt men bij de Vlaamse liberalen.

• Een simpele basisregel in politieke communicatie: nooit te snel je voet terugtrekken nadat je iets in de markt hebt gezet dat controverse uitlokt. En al zeker niet beginnen met tweets te wissen. 

• “Maar blijkbaar kennen Eva en haar team die basisregel niet? Toch allemaal hoogst bizar.” Een ervaren Open Vld’er staat er met verbazing naar te kijken.

• Zwalpende communicatie, niet voor het eerst bij voorzitter De Bleeker. Die maakte in haar eerste half jaar nog geen verpletterende indruk, zo vinden partijgenoten. 

• Want iedereen “gunt het Eva zeker, dat het zou lukken”, maar “het lijkt heel moeilijk te gaan worden”, zo is bij meerdere Open Vld’ers het oordeel.

• Voor De Bleeker, en bij uitbreiding heel de Open Vld, staat nochtans veel op het spel: het gaat om niets minder dan de overleving van de partij, zo voelen velen het aan. Na de doodsklap van 9 juni vorig jaar, hield de partij lokaal nog min of meer stand.

Even terug naar gisteren: Eerst wél lof aan Musk, daarna niet meer.

• “Vorige tweet verwijderd.” Zo liet ineens Eva De Bleeker weten, iets na de middag. Een paar uur tevoren had ze nochtans deze gelanceerd: “Dit is gewoon gezond verstand, los van wat men allemaal in de Verenigde Staten van plan is. In de privésector is dit een gangbare praktijk. Dat we informatie kunnen inwinnen of belastinggeld productief wordt besteed lijkt mij niet meer dan normaal.”

• Die ‘gezond verstand’-uitspraak ging over de vraag van Musk aan alle Amerikaanse federale ambtenaren om hem in een mail met vijf bullets te antwoorden op de vraag “wat hebt u deze week bereikt?”, met hun directe overste in cc. 

• Miljardair Musk runt voor president Donald Trump het DOGE-departement, het ‘Department of Government Efficiency’, dat het “vette staatsapparaat fors moet trimmen”. Wie niet zou antwoorden op de mail, zou ontslagen kunnen worden. 

• Het geheel van DOGE oogt overigens bij momenten impulsief, zelfs een tikje wreed en soms ronduit dom: Musk ontsloeg eerder al duizenden ambtenaren, om er daarna terug te moeten aannemen, onder meer over de nucleaire veiligheid. Maar de achterban van Trump vindt het geweldig.

• De Bleeker vond het idee van de mail eerst dus prima, maar kreeg wel behoorlijk wat kritiek op haar tweet. Vervolgens verwijderde ze haar uitspraak en kwam er een nieuwe tweet: “De boodschap was: we moeten streven naar een veel efficiëntere overheid. En daarbij hoort o.a. het analyseren van de werking van ons overheidspersoneel, zoals dat ook in de privé gebeurt. Punt. Voor de goede orde, geen fan van Musk. Integendeel.”

• Heel de heisa komt er nadat het eerder in de partij al hommeles was over Musk. Onder meer Parlementsleden Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en Maurits Vande Reyde (Open Vld) uitten zich als grote aanhangers van de ondernemer-politicus, tot frustratie van onder meer Gwendolyn Rutten (Open Vld).

De essentie: De koers blijft onduidelijk.

• Hoe staat Open Vld nu eigenlijk tegenover dat idee van de ‘minimal state’, van een veel kleinere overheid? De Bleeker profileerde zich afgelopen zomer bij de interne verkiezingen als de zoveelste kandidaat die de partij terug “donkerblauw” zou maken en terug naar de basisroots van de partij zou keren. “Weer de nadruk leggen op een slanke overheid en een gezonde begroting”, was de baseline.

• Daarbij hoorde ook logischerwijze een gezonde oppositiekuur, om dan vanaf de zijlijn te schieten op N-VA en MR, die toch weer “mee in de Belgische ziekte van een veel te vette overheid”, zouden vervallen. Een duidelijk scenario.

• Maar in de praktijk worstelde de partij intern fors met de vraag of men wel zonodig in oppositie moest blijven. Het was een publiek geheim dat zeker in de Kamerfractie, met vier van de acht leden als ex-regeringslid, er meerdere stemmen waren die liever in een coalitie eindigden dan in oppositie.

• De Bleeker ging zelfs zover om begin november vorig jaar ook effectief te gaan praten met formateur Bart De Wever (N-VA), maar meer dan eigenlijk een vernederende oefening voor de Open Vld was dat niet.

• Het typeert ook wel De Bleeker, die geen forse keuzes durft maken. De kwestie-Musk wordt zo symptomatisch voor een breder fenomeen. 

• “Nochtans moet er over Musk wel eens duidelijkheid gegeven worden intern. We zien daar nogal tegenstrijdige signalen over en ideologisch/filosofisch is het geen onbelangrijke keuze”, zo zegt een blauwe topper in de wandelgangen.

• Feit is: het voorbeeld van Georges-Louis Bouchez (MR) over de taalgrens blijft als slagschaduw over Open Vld hangen. Onbeschaamd dweept Bouchez met Milei en diens kettingzaag, en ook Musk is helemaal zijn stijl. Maar vooral: nooit de voet terugtrekken, altijd in de aanval blijven gaan. Exact het tegenovergestelde van De Bleeker dus.

Dé vraag: Kan De Bleeker de partij omgooien? Moeilijk, met alle schoonmoeders errond.

• Tegelijk blijft de Open Vld een partij die kijkt naar het verleden, of ze nu wil of niet. “Er is één zaak die à décharge pleit voor De Bleeker. De bende oude voorzitters op het partijbureau is echt gigantisch.” 

• “Karel De Gucht (Open Vld), Tom Ongena (Open Vld), Bart Somers (Open Vld), Annemie Neyts (Open Vld), Gwendolyn Rutten en Dirk Sterckx (Open Vld). Die zitten er enkel nog dankzij de nog aan te passen statuten. Maar zolang Eva niet minstens elke vergadering er zo één de mond snoert op brutale wijze, zal de dweil van die oude garde blijven.” Helemaal juist is dat niet: zo komt Rutten al sinds de zomer niet meer naar het partijbureau.

• Komt daar in de Kamer nog Vincent Van Quickenborne bij, die als ADHD’er op elk dossier springt dat passeert. Immens veel politieke feeling, maar tegelijk iemand met wie je geen nieuwe partij meer kan bouwen.

• En dan is er nog de oud-premier, Alexander De Croo (Open Vld). Die dook dit weekend op in de Financial Times, waar ze de prestigieuze rubriek “Lunch with the FT” aan de voormalige premier van België gaven. 

• De Croo koos een visrestaurantje aan Sint-Katelijne, de vaste stek voor liberalen: de Melsensstraat en het hoofdkwartier zijn vlakbij. Bij garnaalkroketjes en een Sancerre mocht De Croo nog eens de loftrompet over zichzelf afsteken, het “surrealisme van België” onderlijnen omdat de nieuwe premier “een separatist is, die wel zijn programma afzwoer”. “Niemand zit te wachten op separatisme, dat is slechts een rookgordijn”, zo deelde De Croo met grote stelligheid mee.

• De obligate vraag, hoe de ex-premier zo’n budgettaire puinhoop had kunnen achterlaten, ook in de menselijke relaties in de Wetstraat niets overeind liet, stelde de FT niet. Het ging integendeel over de internationale ambities, die De Croo nog koestert. 

• En uiteraard blijft De Croo rustig in de Kamer, van een stap opzij doen, om zo eventueel De Bleeker te helpen nieuw talent in de fractie te brengen, is geen sprake meer.

Tegelijk om te volgen: Hoe gaat Frédéric De Gucht straks om met de druk om te plooien voor de PS?

• Nu de Brusselse formatie de enige is die nog overschiet, staan de schijnwerpers nog wat meer op het hoofdstedelijk gewest. De missie die Elke Van den Brandt (Groen) en Christophe De Beukelaer (Les Engagés) zichzelf hebben gegeven, van ‘informateur’ is ondertussen wel iets duidelijker geworden.

• Om te beginnen is van een coalitie aan Nederlandstalige kant geen sprake meer, zo maakte Van den Brandt duidelijk: iedereen is opnieuw ‘ongebonden’. Een belangrijk politiek feit.

• In praktijk betekende de nieuwe ronde ‘informatie’ in de eerste plaats een triomf voor Lijst Ahidar en de PVDA-PTB: zij werden ineens terug uitgenodigd en mochten tonen dat ze ‘legitiem’ zijn, in het Brusselse politieke spel.

• Tegelijk is niemand van plan om een van beide partijen echt ernstig te gaan betrekken bij coalitiegesprekken: zelfs de PS wil geen coalitie op links proberen, met de PTB. En Lijst Ahidar neemt niemand eigenlijk ernstig, in praktijk: het is een bende ongeregeld, die haast permanent mandatarissen verliest.

• Blijven over: drie mogelijke scenario’s. 

  • Ten eerste is er toch nog altijd de combinatie waar het al maanden op blokkeert: MR, LE, en PS aan Franstalige kant, en Groen, N-VA, Open Vld en Vooruit aan Nederlandstalige kant. Daar wilde de PS niet van weten, omdat het met N-VA is en de facto dus “te rechts”. Dat veto is niet weg.

  • Daarnaast is er de inruiloperatie van N-VA, ten voordele van cd&v. Dat is waar de PS eigenlijk al weken op aandringt, ondanks de erg hoge prijs van cd&v: zij eisen een extra staatssecretaris én forse bevoegdheden. Zeker Vooruit en de PS zitten helemaal op dit spoor: een Vivaldi-bis scenario.

  • En tenslotte is er een soort groene variant: In plaats van de PS komen dan Ecolo en DéFI aan Franstalige kant, met de MR en LE, en aan Nederlandstalige kant dan Groen, Open Vld, Vooruit en cd&v. Dat heeft Groen uiteraard het liefst van al.

• Elk van de drie heeft obstakels en veto’s, maar het lijkt er sterk op alsof het middelste scenario, de ‘inruiloperatie’, duidelijk het spoor is waar het huidige informateursduo op werkt. 

• Ecolo valt niet te overtuigen door Groen, voor dat groenere scenario, voorlopig toch niet. Maar ook Les Engagés en Groen willen gerust een meer “centristisch” scenario, met cd&v erbij dan. 

• Bedoeling is meteen om na de informateurs dan een duo van “bemiddelaars” aan te stellen, bij voorkeur iemand van de PS én van Open Vld, om zo dan het pad te effenen voor een coalitie. “Dat zou wel het logische scenario zijn, na de informateurs”, zo bevestigt een hoge bron.

• Dat zou dan wel meteen Frédéric De Gucht, de kopman van Open Vld in de hoofdstad, verplichten om zijn mening bij te stellen. De afgelopen weken bleef De Gucht koppig ingaan tegen de eisen van de PS, en weigerde hij om een rechtsere coalitie, mét de N-VA, op te geven. 

• Als De Gucht nu wél zou moeten toegeven, zal het opnieuw het beeld zetten van Open Vld als een partij die finaal toch plooit voor de macht. Zeker voor de persoonlijke carrièreplanning van De Gucht geen evidentie, maar ook voor De Bleeker niet makkelijk dan.

• Vandaag loopt de Vlaamse liberaal langs bij Van den Brandt en De Beukelaar, net als Ahmed Laaouej (PS) overigens. De Gucht heeft daarbij één grote joker, om de boot te blijven afhouden voor een Vivaldi-bis of een scenario zonder N-VA: opnieuw de MR van Georges-Louis Bouchez. 

• Want hoewel de coalitievorming aan Nederlandstalige en Franstalige kant volgens de grondwet apart verlopen, zijn ze in praktijk wél gelinkt. En niet alleen door de PS, die een veto stelt tegen de N-VA. Want de MR vast van plan om deze keer net de N-VA niet te lossen. 

• Dat maakte Bouchez gisteren telefonisch nog eens heel duidelijk aan Les Engagés: de liberalen zijn allerminst gediend met het manoeuvre van de centrumpartij om ‘hun’ familie van cd&v erbij te proberen te halen. De Gucht kan dus rustig schuilen, achter de rug van de grote broer.

Ook genoteerd: De federale kabinetten zijn bijna helemaal ingevuld nu. Een update van namen.

• Bij vicepremier Jan Jambon (N-VA) was al langer bekend dat Jeroen Overmeer de overstap maakte van het Vlaamse niveau naar het federale, om als kabinetschef algemene zaken aan de slag te gaan. 

• Maar daar komt nu Lieven Van Wichelen bij, die Pensioenen gaat doen. Ook hij komt over van het Vlaamse niveau: hij was als adjunct-kabinetschef de rechterhand van Overmeer.

• Tegelijk neemt de jongere Wesley De Visscher de rol van kabinetschef op Financiën, met name voor de fiscaliteit. De Visscher speelde een sleutelrol bij het uitwerken van het akkoord over de meerwaardebelasting tijdens het conclaaf in de KMS: hij mag nu dat akkoord ook gaan in wetteksten gieten met zijn team.

• Ook opvallend is dat oudgediende Pol Van den Driessche nu toch opnieuw woordvoerder wordt, hij doorzwom bij de N-VA al vele watertjes. Hij krijgt er wel een team bij met Ilse Coopman als adjunct-woordvoerder aan Nederlandstalige kant en Caroline Dujacquier aan Franstalige kant. 

• Overigens zou zelfs Herman De Bode, de oud-kabinetschef vanuit de Zweedse periode met Jambon, terugkeren als adviseur om de overheidsparticipaties te helpen verkopen, zo weet De Tijd tenminste.

• Bij vicepremier Vincent Van Peteghem (cd&v) blijft oudgediende Eddy Peeters de kabinetschef algemene zaken, en gaat Stef Claes aan de slag als kabinetschef op Begroting. Diplomatiek adviseur Sanderijn Duquet komt over van het vorige kabinet de Moor.

• Ook premier Bart De Wever (N-VA) versterkt zijn diplomatiek team nog: Thomas Lambert, de ambassadeur in Oostenrijk nu, wordt de specialist voor alle Europese zaken op de Zestien. Redelijk cruciaal, in de huidige internationale context.

• Bij Annelies Verlinden (cd&v) zet diplomaat Peter Robberecht, die kabinetschef was bij de Moor, nu een stapje terug: hij wordt de adjunct-kabinetschef.

• Opvallend is dat woordvoerder Laurens Soenen de overstap maakte van bij Van Peteghem naar vicepremier Maxime Prévot (LE): niet onlogisch, Soenen werkte jaren op Buitenlandse Zaken. 

• Prévot zijn kabinetschef op het departement was al bekend: diplomaat Hubert Roisin, die nu chef Protocol was en eerder al op het Paleis adviseur was bij de koning. Daar komt nu nog Damien De Vroey bij, die mee onderhandelde voor Les Engagés bij de formatie, en daarvoor campagneleider was. Hij wordt kabinetschef algemene zaken.

• Audrey Jacquiez, die al jaren woordvoerder en de schaduw van Prévot was op de partij, verhuist mee naar Buitenlandse Zaken als woordvoerder. Bij Les Engagés neemt ondernemer Yvan Verougstraete (LE) zoals gezegd voorlopig de partijleiding over. Iedereen verwacht dat hij straks ook gekozen wordt als echte opvolger van Prévot. Maar die laatste blijft wel de sterke man van de partij.

• Bij Vooruit ook wat aanvullingen: Rob Beenders (Vooruit) heeft nog geen woordvoerder, maar scoort wel al vlot voorpagina’s met pure aankondigingen  (vandaag in Het Laatste Nieuws, dat hij Europa gaat vragen de garantie op elektrische toestellen op drie jaar te zetten). Een kabinetschef heeft hij nu wel: Joke Decraemer, die vanop de studiedienst van Vooruit komt, en daarvoor op de FOD Economie werkte.

• Bij vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) is ook een vrouw als kabinetschef aangeduid voor Volksgezondheid, dat wordt Evelyne Hens, die ook adjunct-algemeen secretaris is van de mutualiteit Solidaris. Mathias Dobbels blijft de kabinetschef voor algemene zaken.

• Bij de MR tenslotte zijn er wat oude bekenden van Open Vld-kabinetten, die de rangen komen versterken. Zo is Maxime Laporte, die onder meer al bij Sophie Wilmès (MR) en Vincent Van Quickenborne (Open Vld) zat, nu de woordvoerder van Mathieu Bihet (MR) op Energie. Daar is tegelijk Gerben Croonenborghs, die overkomt van de nucleaire waakhond FANC en van Niras nu de kabinetschef. De Franstalige woordvoerder is Sepanta Sehati.

• Bij de 27-jarige Eléonore Simonet, die Middenstand en KMO’s als portefeuille heeft, was al bekend dat de ervaren Rudy Volders de kabinetschef wordt. Daarnaast komt nog een ervaren woordvoerder: Ortwin De Vliegher, die bij Alexia Bertrand (Open Vld) op Begroting als adviseur en communicatie werkte en uit de banksector komt. Franstalige woordvoerder is Pauline Bievez.

Om te volgen: De voorzitter van de Senaat spreekt, over de kopjes.

• Dat academicus Vincent Blondel (LE) niet al te happig is om ‘zijn’ Senaat echt af te schaffen; zoals aangekondigd in het regeerakkoord, mag niet verbazen: de man is aangeduid als 41ste en laatste voorzitter en moet als laatste het licht uitdoen.

• Maar hij droomt ervan om toch het leven van zijn assemblee te verlengen, of de “naam van de Senaat” althans niet af te schaffen, zo vertelt hij aan De Standaard. “De Senaat is internationaal een ongelooflijk diplomatiek merk”, zo bepleit hij nog zijn zaak. Het lijkt een achterhoedegevecht, maar met de Senaat weet je nooit.

• Tegelijk heeft Blondel zich ook gegooid op de staatszaak bij uitstek, die de Hoge Vergadering bezighoudt: de kopjes. Die verdwijnen steeds vaker, zo bleek uit een nieuwsbrief van de Senaat.

• Blondel weet waarom: “De koffie in de Senaat heeft de reputatie de beste te zijn in de Wetstraat, dus zijn er mensen die hun kopjes meenemen naar hun kantoor.” En toch: “Als het echt diefstal is, dan toont dat op zijn minst de aantrekkingskracht van de Senaat.” Echt élk argument telt, zoveel is wel duidelijk.