Stakers vs. staatsmannen: eindigt Arizona “in doorweekt hemdje” zoals de vakbonden voorspellen, of “smelt draagvlak van ABVV en ACV weg”?

🤫 De oorlog om de ‘silent majority’ is volop bezig: terwijl vandaag de vakbonden hun tweede grote stakingsdag organiseren, reageren zowel N-VA als Vooruit op hun manier.

🤲 Dat het een uitputtingsslag wordt, is wel duidelijk. Alles draait dus om in de komende maanden de meerderheid aan de kant te krijgen, en draagvlak te bouwen. Het is Bert Engelaar (ABVV) en Ann Vermorgen (ACV) versus Conner Rousseau (Vooruit) en Jan Jambon (N-VA), voorlopig.

📊 Een ruime meerderheid van de Vlamingen vindt dat er te veel bespaard wordt: 68,2 procent. Maar de steun voor de vakbonden is tegelijk beperkt: 74 procent vindt dat er te veel gestaakt wordt. Ook de impact van de staking wordt laag ingeschat: amper 2,9 procent denkt dat die “vast en zeker” is, maar 19,9 procent denkt “waarschijnlijk”.

📩 Arizona reageert tegelijk opvallend assertief op een brief van de Amerikaanse ambassades aan Europese bedrijven, over het Europese diversiteitsbeleid.

🌋 Bij de liberalen stuurt Eva De Bleeker (Open Vld) haar plannen voor het ‘herstichtingscongres’ in september wat bij: het wordt lichter. De chaos regeert ondertussen: het LVV, een satellietorganisatie van de Vlaamse liberalen, organiseert een eigen ‘Staten-Generaal’.

⛈️ De Brusselse onderhandelingen zitten ondertussen in de fase van de wanhoopspogingen: Bouchez wil tegen vandaag antwoord op zijn voorstel om de N-VA een regeringscommissaris te geven, wat op een ‘njet’ zal uitdraaien. Dan is het tijd voor een minderheidskabinet.

🪖 Theo Francken (N-VA) zet in op meer reservisten. Van het herinvoeren van de dienstplicht is geen sprake.

De ‘hete lente’ is een feit. Het sociaal protest tegen de hervormings- en besparingsplannen van Arizona gaat vandaag naar een hoogtepunt, met een stevige algemene staking. De vakbondsleiders van het ABVV, Bert Engelaar, en het ACV, Ann Vermorgen, eisen “dat de politiek nu naar ons luistert”. Het is maar zeer de vraag of dat zal lukken: ook Arizona stapt in de arena, zij het op een andere manier. De N-VA stuurt vicepremier Jan Jambon als ‘staatsman’ naar voren, over de pensioenen, terwijl premier De Wever opvallend in de luwte blijft. Wie wel het duel met de vakbonden expliciet aangaat: Vooruit-voorzitter Rousseau. “De hinder die mensen nu ondervinden, leidt tot het wegsmelten van het draagvlak van de vakbonden.”

In het nieuws: Een test, net zo goed voor de vakbonden als voor Arizona.

De details: Een 24-urenstaking moet de macht en de bereidheid van de vakbonden tonen, om de strijd met de nieuwe regering echt aan te gaan. Daarbij spreken de vakbondsleiders oorlogstaal. De vraag is of ze de strijd om de ‘hearts and minds’ wel kunnen winnen.

• “Sommigen in de regering denken dat ze het wel zullen uitzweten. Maar dan zullen ze deodorant moeten inslaan, want ze zullen eindigen in een doorweekt hemdje.” En nog meer: “Als je te veel moet uitzweten, is je hemd op den duur ook doorweekt.”

• Bij het ACV, de christelijke vakbond, hebben voorzitter Ann Vermorgen en woordvoerder David Vanbellinghen duidelijk hun beeldspraak afgestemd: het ‘doorweekte hemdje’ is wat Arizona moet worden, eens het sociaal protest op kruissnelheid komt.

• Ook Bert Engelaar, de topman van het ABVV, was vanmorgen zowat op alle radiozenders om zijn boodschap in de markt te zetten: “Enkele weken geleden zijn we ontvangen door premier De Wever met zijn kern. We gingen uitgenodigd worden, er ging een planning komen, we gingen onderhandelen. Ik heb nog niets gezien.”

• “Een staking doen we niet om chaos te organiseren maar nét om tot een oplossing te komen”, zo probeerde Engelaar, die duidelijk toch iets meer open communiceert dan de erg defensieve Vermorgen. Tegelijk blijft het hard tegen onzacht. “Als wij nu niet op tafel kloppen, zal deze regering haar rechtse koers blijven varen.”

• Tegelijk zit er wel een lastige splinter in de voet: de kleine, liberale vakbond ACLVB staakt mee. Die “wachten eerst het overleg met Arizona af”. 

• Het maakte het vanmorgen des te moeilijker voor Engelaar om uit te leggen waarom ze dan nu al het blik helemaal opentrekken, met een algemene 24-urenstaking.

Het tegenoffensief: Uitgerekend Rousseau diende de bonden van antwoord.

• Dat Vermorgen niet al te vlot communiceert (wie op de communicatiedienst dacht dat het beeld van een met zweet doorweekt hemdje appetijtelijk is?) is ondertussen wel duidelijk. 

• Het maakt dat Bert Engelaar zowaar een fris geluid lijkt, vanuit het ABVV. Zeker omdat die komt na het tijdperk van Miranda Ulens bij het ABVV en de donkerrode Thierry Bodson aan Franstalige kant. Dat Bodson vanuit het FGTB, de Franstalige vleugel van het ABVV, ondertussen nog altijd gaat prediken “dat er geen enkele pensioenhervorming nodig is, een taks op de rijken kan de extra kost gerust trekken”, is veelzeggend voor de mindset.

• Maar in het land van de blinden is éénoog koning: Engelaar kan dan wel schitteren als nieuwe ster vanuit de vakbond, in een communicatieoorlog met Conner Rousseau blijft hij niet overeind, zo bleek ook vanmorgen nog eens.

• Rousseau trok net als Engelaar naar de radiostudio’s en zette op slimme manier de vakbonden tegen de muur: 

  • Om te beginnen schetste hij de internationale context: “Kijk even naar de wereld. It’s getting crazy out there. We moeten ons versterken, of het gaat allemaal veel erger worden. Het leven wordt duurder en de economie gaat kapot.”

  • Tegelijk ging het over de manier van actievoeren: “Historisch gezien is de staking altijd het laatste redmiddel geweest. Ik zou dat anders doen, maar ik ben een voorzitter van een partij, niet van de vakbonden.”

  • En nog meer: “Ik vrees dat de hinder die mensen ondervinden, leidt tot het wegsmelten van het draagvlak voor de bonden. Ik merk dat vooral bij jongeren.”

  • Zo stelde hij zonder pardon dat hij eigenhandig de vakbonden had gered: “Er lagen heel wat lelijke dingen op tafel tijdens de onderhandelingen over de vakbonden. Men wou die eigenlijk afschaffen. Wij hebben dat tegengehouden.”

Het tegenoffensief (2): ‘Staatsman’ Jambon speelt het slim.

• Vanuit de regering bleef het tegelijk opvallend stil: zeker premier Bart De Wever (N-VA) daalt voorlopig niet af in de arena. De stoïcijn-premier laat zich niet opjagen, is het beeld dat hij wil zetten.

• De premier is hoe dan ook niet erg scheutig met naar de pers lopen: zelfs op zijn geplande trip naar Kiev bij Volodymyr Zelensky, begin volgende maand, wil hij geen pers mee. Hoogst ongebruikelijk, zo merkte De Morgen op, maar wel allerminst onverwacht: De Wever heeft geen zin in al te veel 'misplaatste' media-shows: oorlog en besparingen, dat moet gelijkstaan aan soberheid, ook voor de camera’s en de krantenkolommen.

• Wie wel in het gat geduwd werd, was minister van Pensioenen Jan Jambon. En die bleek perfect in staat om het balletje op te rapen. De zestiger loste dit weekend in het Nederlands én Frans een netjes gemaakt filmpje, haast een regeringsmededeling in de oude stijl, zo merkte Ivan De Vadder vanmorgen terecht op.

• Didactisch legt Jambon daarin uit dat de vergrijzing “ons dwingt in te grijpen”. “Als we niets doen, stijgen de pensioenkosten de komende vijf jaar met 14 miljard en worden die daardoor onbetaalbaar”, zo duidde die.

• En Jambon, die natuurlijkerwijze gewoon veel beter aardt in een federale rol als vicepremier dan op het Vlaamse niveau, bracht zelfs een dosis empathie: “Ik besef heel goed dat dat een moeilijke boodschap is. Toch gaan wij onze verantwoordelijkheid nemen, omdat we vinden dat onze kinderen en kleinkinderen ook een pensioen verdienen.”

• Het zette meteen de toon: staatsmannen versus stakers. Wie daarbij dacht dat het Jambon en de N-VA te doen is om de stakers vandaag te overhalen niet het werk neer te leggen, vergist zich schromelijk. 

• Het gaat om het winnen van de stille meerderheid, de ‘silent majority’, die de hervormingen snapt en slikt, met tegenzin, maar “omdat het moet”. En die groep is electoraal honderd keer meer belangrijk voor de N-VA dan de harde kern syndicalisten.

• Om dat beeld nog te verstevigen én de kritiek van de vakbonden helemaal onderuit te halen: vanmiddag ontvangt Jambon, als minister van Pensioenen, ook de drie overheidsvakbonden voor overleg.

• Net zo goed ging Arizona vorige week nog akkoord om toch het eerste sociale akkoord tussen de Groep van Tien te honoreren, ook al gaat het eigenlijk in tegen het regeerakkoord. De échte strijd, die komt nog, zo is de redenering.

De cijfers: Uit peilingen blijkt waarom die strijd om de stille meerderheid zo belangrijk is, voor zowel de bonden als de regering.

• Le Soir en Het Nieuwsblad pakken vanmorgen allebei uit met wat peilingen, van het bureau Ipsos, die ze online uitvoerden begin deze maand bij 1.000 Vlamingen, 1.000 Walen en 600 Brusselaars. De foutenmarge is 3,1 procent in Vlaanderen en Wallonië, 4 procent in Brussel.

• Wat meteen wel duidelijk is: 47 procent van de Belgen is tegen de staking, maar toch 41 procent is voorstander. Vlamingen duidelijk minder: daar is amper 32 procent voorstander, en 55 procent is tegen. Zowel in Brussel als Wallonië is 55 procent voorstander: een spiegelbeeld dus.

• Maar ook aan Vlaamse kant één opvallend positief resultaat voor de vakbonden: op de vraag of de regering “te veel ten koste van de Vlaming bespaart”, zegt wel 68,2 procent ja. Men is het dus niet eens met de besparingen, wat ook niet echt verwondert. Het is daar dat de vakbonden ook hopen het draagvlak te verbreden: niet toevallig lanceerde het ABVV een online tool, “zodat iedereen individueel de impact kan berekenen op zichzelf”.

• Alleen vertaalt zich dat niet rechtstreeks in ‘begrip’ voor de stakers: in Vlaanderen heeft 48,5 procent wel begrip, en 51,6 procent niet. Op de vraag “of er te veel gestaakt wordt”, stijgt dat naar 74,1 procent, met amper 25,9 procent die vindt van niet. En eigenlijk nog pijnlijker: amper 22,8 procent denkt dat een staking ook impact kan hebben, met nauwelijks 2,9 procent die daar “zeker en vast” van overtuigd is.

De paradox daarbij: De staking wordt stevig opgevolgd en is dus een ‘succes’. Maar dat zwaard snijdt aan twee kanten.

• Zowel Vermorgen als Engelaar konden vanmorgen wel tevreden zijn: de staking lijkt toch goed opgevolgd te worden. Het effect was in elk geval heel stevig voelbaar:

  • Op Zaventem een compleet verlaten vertrekhal, geen enkele reiziger daar vandaag.

  • Verschillende grote industrieterreinen, maar ook de havens in Antwerpen en Gent hebben te maken met filterblokkades, die weigeren werkwilligen door te laten. In Verviers reed een auto met aanhangwagen door zo’n blokkade en sleurde een vakbondsmilitant tien meter mee.

  • In Wallonië was zelfs sprake van blokkades tegen medisch personeel: onder meer oud-minister Catherine Fonck (Les Engagés), een arts, kon niet tot bij haar ziekenhuis. Ze richtte zich meteen tot Marie-Hélène Ska, de voorzitster van de Franstalige christelijke vakbond, om de blokkade op te heffen.

  • Ongeveer 40 procent van de stedelijke en gemeentelijke scholen is dicht.

  • Het openbaar vervoer ligt grotendeels lam: er rijdt slechts één op de twee treinen bij de NMBS, en ook De Lijn heeft een mager aanbod vandaag. Maar net als in het verkeer lijken vooral de reizigers massaal thuis te blijven vandaag, uit voorzorg.

  • Middenstandsorganisatie Unizo communiceerde dat 4 op de 10 kmo’s getroffen waren, vooral in de logistiek, of omdat het personeel er niet raakt: de organisatie schermt met “slechts 3 procent van het personeel die effectief staakt”.

• Daarbij speelt uiteraard mee dat hoe steviger de staking wordt opgevolgd, hoe meer mensen ook persoonlijk hinder ondervinden. Opnieuw dus de eeuwige vraag: wat versterkt dan het draagvlak? Dat zal de komende weken moeten blijken: de vakbonden zijn in elk geval niet van plan het hierbij te laten.

Ook opvallend: Een scherpe reactie op de Amerikanen, vanuit Arizona.

• Het idee van Arizona was om zo weinig mogelijk profiel te nemen in het buitenlands beleid, en zeker niemand te gaan schofferen, zo leek toch de consensus. Opvallend scherpe reacties afgelopen weekend op een brief die de Amerikaanse ambassades in de EU-landen stuurden naar een hele reeks Europese bedrijven.

• In die brief vraagt de Amerikaanse overheid via een vragenlijst of zij in het bedrijf antidiscriminatieprogramma's hebben. En meteen waarschuwen ze: indien zo, dan zou dat gevolgen kunnen hebben voor samenwerking met de Amerikaanse overheid. Het initiatief komt duidelijk vanuit de regering van Donald Trump, die zich al langer tegen DEI-initiatieven keert. 

• DEI betekent diversity, equity and inclusion, een beleid gericht op een inclusieve werkomgeving. Veel Europese bedrijven hebben DEI-principes in hun personeelsbeleid, zowel wettelijk opgelegd als vrijwillig toegepast.

• De brief is toch gepeperd: “Wij informeren u dat Executive Order 14173, Ending Illegal Discrimination and Restoring Merit-based Opportunities, ondertekend door president Trump, van toepassing is op alle leveranciers en dienstverleners van de Amerikaanse overheid, ongeacht hun nationaliteit en het land waarin zij opereren”, zo stellen ze. En nog feller, onderaan de brief: “Indien u dit document niet wil ondertekenen, dan zouden wij u dankbaar zijn, mocht u zo vriendelijk willen zijn om gedetailleerd uit te leggen waarom. Wij zullen uw motivatie bezorgen aan onze juridische diensten.”

• De reactie vanuit Frankrijk en de EU was erg scherp. Maar ook vanuit Arizona dus. Zowel vicepremier Jan Jambon, als minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés), en minister van Gelijke Kansen Rob Beenders (Vooruit) wezen radicaal die “inmenging” af.

•  “We hebben geen lessen te krijgen van de baas van Amerika. We hebben in Europa een cultuur van non-discriminatie en die moeten we voortzetten”, zo stelde Jambon aan RTL.

• Prévot kwam met een persbericht: “Diversiteit en inclusie zijn geen modewoorden, maar fundamenten van een sterke en dynamische samenleving. Ze versterken onze economie, bevorderen innovatie en zorgen ervoor dat talent tot zijn recht komt. Maar laat één ding duidelijk zijn: België zal geen stap achteruitzetten.” En volgens Beenders tonen bedrijven “die diversiteit omarmen, kunnen profiteren van meer creativiteit, innovatie en een betere connectie met hun klanten.”

Om te volgen: De Bleeker lijkt haar plannen bij te sturen voor het ‘herstichtingscongres’.

• Open Vld was de afgelopen weken uiterst verdeeld over de timing en de aanpak van de ‘herstichting’ van de partij: een ambitie die partijvoorzitter Eva De Bleeker (Open Vld) voor het najaar heeft gezet, op een partijcongres in september.

• Maar De Bleeker staat onder druk: intern is er groot gemor, zeker over de zware agenda die ze daarvoor ambieerde. Alles wijst erop dat ze nu toch gaat aanpassen en het programma lichter maken. Dat moet een meer haalbare formule opleveren.

• Tegelijk komt er weer een motie van wantrouwen tegen haar, deze keer van het Liberaal Vlaams Verbond, een satellietorganisatie rond de Vlaamse liberalen, waar onder meer Vincent Stuer (Open Vld) en opnieuw Frédéric De Gucht (Open Vld) deel uitmaken van een WhatsApp-groepje rond dat LVV. Die plannen een ‘Staten Generaal van het Liberalisme’ bijeen te roepen in mei.

• “Intern is het chaos. Geen plan, geen ploeg, geen koers. Wat overblijft is defaitisme en gelatenheid”, zo luidt de analyse. Ze willen op hun bijeenkomst dat er “richting gegeven wordt aan de toekomst”, zo circuleert in het WhatsApp-groepje, zo weet De Morgen.

• “Alweer een lastige actie. Want zo wakkeren ze wel nog eens de chaos aan en maken ze het beeld nog negatiever”, zo is bij een kopstuk te horen.

• De voorzitter ziet het initiatief van het LVV ook niet als een rivaliserend: ze wil mogelijk zelf ook deelnemen aan die ‘Staten Generaal’. Een beetje chaotisch allemaal dus, op z’n minst.

Om te volgen: Beweegt er nog iets in Brussel?

• Vanmiddag om 16 uur loopt een deadline af, die Georges-Louis Bouchez had ingesteld om antwoord te krijgen op zijn vraag om toch de N-VA te betrekken bij de Brusselse regeringsvorming. De MR-voorzitter lanceerde daarbij de piste om die N-VA een regeringscommissaris te geven: zo zitten ze technisch gezien niet in de regering, maar maken ze wel deel uit van de brede coalitie, is de redenering.

• Alles lijkt erop te wijzen dat de PS, met kopman Ahmed Laaouej, niet akkoord zal gaan met dat voorstel. Bij de PS blijft men zich hardnekkig verzetten tegen het idee om met die N-VA in bad te belanden. Al zijn er in de wandelgangen steeds meer PS’ers die de onvermijdelijkheid ervan toch ook inzien.

• Een ‘neen’ dus opnieuw van de PS. En zelfs als die zouden instemmen, is het maar de vraag of de N-VA en Cieltje Van Achter (N-VA) dan zomaar zouden akkoord gaan: logisch is die constructie vanuit hun perspectief allerminst.

• Bouchez zit ondertussen al op een ander spoor, indien de verwachte ‘neen’ er komt: toch een minderheidskabinet, maar dan aan Franstalige kant. Dat zou een nieuwe Brusselse regering kunnen laten van start gaan en een budget opstellen, zonder dat die regering dan over genoeg zetels beschikt om voluit beleid te kunnen maken. Ze moet dan ad hoc op zoek naar meerderheden.

• Alleen is daarbij altijd wel dezelfde vraag van kracht: wie helpt dan dat minderheidskabinet aan een meerderheid om van start te gaan? En aan welke voorwaarden? 

• Want eens zo’n kabinet loopt, heeft de gedoogsteun verlenende partij vanuit oppositie ook maar heel weinig hefbomen in handen om bij te sturen. Enkel bij de jaarlijkse begroting krijgen die dan een flinke vinger in de pap. In elk geval wordt het een bijzonder moeilijk werkbare constructie voor het Brussels gewest dan. Maar zoals gezegd: we zitten in de fase van de wanhoopspogingen.

Ook genoteerd: Wel meer reservisten, geen miliciens.

• De plannen van minister van Defensie Theo Francken (N-VA) om het aantal militairen fors uit te breiden, zijn niet nieuw: het regeerakkoord spreekt al van 29.100 werknemers tegen 2030. Dat is fors hoger dan vandaag. Maar naast die beroepsmilitairen moet er dus ook een grotere reservemacht komen.

• Die cijfers maakt Francken nu concreet, in Het Laatste Nieuws: het aantal reservisten wil hij optrekken van 6.600 nu naar 20.000 in de toekomst. Tegen 2029 wil hij al 5.600 nieuwe reservisten rekruteren. Die instroom moet er komen via de vrijwillige legerdienst, waarbij jongeren op 18 jaar één jaar in het leger gaan. Blijven ze daarna niet als beroepsmilitair, dan moeten ze wel 10 jaar reservist blijven.

• In De Afspraak op Vrijdag kwam oud-kolonel Roger Housen waarschuwen dat ook de herinvoering van de dienstplicht aan de orde is. 

• Een vals alarm, zoals wel vaker het geval: “Neen, dat komt er niet”, zo stelde Kamerlid Axel Weydts (Vooruit) al heel stellig dit weekend. “Defensie is zelf geen vragende partij, ze kunnen die aantallen onmogelijk verwerken.” Ook Francken bevestigde dat: het is simpelweg geen deel van het regeerakkoord.