Vergeet verkiezingen in 2025: Arizona of niet volgend jaar, deze Kamer raakt niet zo snel weer ontbonden

📮Dit is de laatste nieuwsbrief van het jaar: een heel grote ‘dankjewel’ met een strik errond aan al onze lezers, vanwege onze ploeg bij W16, voor het vertrouwen. In dit opstartjaar is W16 gegroeid als kool, en sturen we nu bijna 10.000 mensen dagelijks onze politieke nieuwsbrief.

🍾 Het tempo in dit verkiezingsjaar was overigens best pittig: met uitzondering van twee weken begin augustus, verscheen deze nieuwsbrief elke weekdag, plus nog extra edities bij groot nieuws. Politiek gezien was 2024 natuurlijk tegelijk ook een grand cru. Het blijft een plezier en een voorrecht om u zo uitgebreid mogelijk te informeren over wat er gebeurt achter de schermen van de Belgische politiek, ook in 2025!

📥 Nog één onderwerp dit jaar in de nieuwsbrief: een vooruitblik naar 2025. Een aantal partijen bereiden in alle stilte al verkiezingen voor, minstens als een ‘plan B’. Maar evident is dat scenario allerminst. “Want één man moet akkoord gaan, en die gaat dat niet al te snel doen”, zo weet een insider.

🎄 Voor ons kerstinterview is het de beurt aan Raoul Hedebouw, voorzitter van de PVDA. U kunt hier de podcast beluisteren.

🚩 Hedebouw heeft het over een jaar waarin “de doorbraak in Vlaanderen cruciaal was”. Maar tegelijk verhult hij de tegenslagen niet over de coalitievorming. “Het blijft pijnlijk dat we in Zelzate niet verder konden. Zelzate had zo’n symbolische waarde, met progressieve maatregelen zoals de taxshift daar. Het feit dat Vooruit daar met N-VA in zee ging, was echt teleurstellend.”

⚡️ Tegelijk houdt Hedebouw nog eens een opvallend pleidooi om de energiesector in België te nationaliseren. “Dit jaar hebben we een stap gezet door 50 procent van onze kerncentrales terug te nationaliseren. Maar zoals typisch voor rechtse partijen zijn de verlieslatende delen voor de belastingbetaler, terwijl de winstgevende delen bij bedrijven als Engie blijven. Dat is onaanvaardbaar. Energie moet volledig in publieke handen komen om echt te kunnen sturen."

Om te lezen: Het kerstinterview met Raoul Hedebouw (PVDA).

"Het was een belangrijk jaar voor ons. In juni hebben we een heel goede score behaald. De vooruitgang van de PVDA in Vlaanderen, met een verdubbeling van onze verkozenen in het Vlaams Parlement, was een cruciaal objectief. Het toont aan dat er ook in Vlaanderen een duidelijke linkse stem aanwezig is."

“Dat was echt een belangrijk objectief, zowel voor ons als partij als persoonlijk. We zijn niet langer de kleinste partij en dat voelen we. We hebben een heel mooie campagne gevoerd. Jos D’Haese heeft zich ontpopt als een uitstekende woordvoerder. En zo hebben we ook gefocust op Vlaanderen, wat voor ons een prioriteit was.” 

“Een evenwichtige vooruitgang in de drie landsdelen is essentieel voor een partij die streeft naar eenheid van het land. Een PVDA met 30 procent in Wallonië en slechts 5 procent in Vlaanderen zou niet goed zijn geweest voor die eenheid."

Maar 9 juni voelde niet volledig aan als een succes voor jullie, Franstalig België was helemaal niet zo goed?

"Dat klopt deels. In Vlaanderen gingen we spectaculair omhoog, maar in Franstalig België moesten we strijden om onze positie te behouden. Toch hebben we daar ook mooie resultaten gehaald, bijvoorbeeld boven de 20 procent in Brussel, 18 procent in Luik en Charleroi. We zijn nu een van de belangrijkste actoren in de Belgische politiek."

Heeft u het gevoel dat de PS u in Wallonië heeft afgestopt, met een stevige campagne?

"Ja, de PS heeft ons zeer agressief aangevallen. Ze hebben volledig op ons gefocust, en weinig debat met Georges-Louis Bouchez (MR) of Maxime Prévot (LE) gezocht. Terwijl Maxime Prévot toch onverwacht veel stemmen wist te halen uit het centrum. Dat was een strategische fout van de PS. Hun agressiviteit en nervositeit waren duidelijk merkbaar, bijvoorbeeld rond de discussie over de miljonairstaks. Ondanks deze aanvallen is PVDA de linkse partij die het minste heeft verloren, slechts 1,2%."

Hoe verklaart u de groei in Vlaanderen dan tegelijk?

"Onze groei in Vlaanderen heeft meerdere oorzaken. De partij zit breder ingebed nu, vooral in industriële regio’s zoals Antwerpen, de Rupelstreek, Mechelen, Genk en het kanaal Gent-Terneuzen. In deze volkswijken hebben we hard gewerkt aan onze zichtbaarheid. Daarnaast heeft Conner Rousseau met Vooruit een duidelijke centrumpolitiek gevoerd, wat voor ons mogelijkheden heeft opengelaten om links te versterken."

In Antwerpen voerde uw partij een tweestrijd met Bart De Wever. Was er een moment waarop u geloofde dat Jos D’Haese burgemeester kon worden?

"We wisten vanaf het begin dat dat heel moeilijk zou worden. We waren al trots dat het debat niet uitsluitend ging over rechtse thema’s tussen Vlaams Belang en N-VA. De campagne draaide om sociale thema’s, en we zagen dat Bart De Wever in het defensief werd geduwd op die manier. 

“En op het eind leefde het idee van een linkse coalitie in Antwerpen ook echt, onder meer door steun uit de brede maatschappij. Maar dat hoopvolle signaal werd door Groen en Vooruit in de kiem gesmoord. Dat vond ik spijtig."

Maar had u de PVDA boven de 20 procent zien uitkomen in Antwerpen?

"Ik geef eerlijk toe: een jaar geleden had ik dat niet gedacht. Onze linkse authenticiteit en thema’s, zoals huisvesting in grote steden en eerlijke fiscaliteit, hebben ons geholpen. Het gaat niet alleen om rechtse thema’s op de politieke agenda. Wij hebben onderwerpen zoals de miljonairsbelasting en de lastenverdeling tussen de werkende bevolking en de superrijken naar voren gebracht."

De discussie over de miljonairsbelasting was een belangrijk thema in de campagne?

"Absoluut, het was een rode draad. Alle partijen moesten er standpunten over innemen. Zelfs Bart De Wever zei dat de sterkste schouders zouden moeten bijdragen. Dat is voor ons een belangrijke overwinning. Het gaat niet alleen om stemmen, maar ook om culturele hegemonie – een term die ik graag leen van Antonio Gramsci. Het gaat om het veranderen van het politieke discours."

Dus u ziet 2024 als een jaar van doorbraak?

"Deels, ja. Andere partijen hebben ook thema’s naar voren gebracht, maar de PVDA heeft onderwerpen zoals fiscaliteit voor de superrijken en openbaar vervoer echt op de kaart gezet. Dat heeft een rol gespeeld in onze sterke resultaten, vooral in steden zoals Mechelen, waar het debat over openbaar vervoer veel impact had."

In Wallonië heeft u echter te maken met een rechtse regering nu, dat is ook straf?

"Ja, de situatie is daar veranderd. Het is actie-reactie, zoals ik altijd zeg. Dat is de dialectiek, zoals Marx het al voorzag.” (lacht) 

“Les Engagés, onder leiding van Maxime Prévot, zijn een stevige speler geworden. Hoewel het programma van Prévot eerder centrum-rechts is, heeft hij tijdens de campagne linkse eisen naar voren geschoven, bijvoorbeeld rond gezondheidszorgbudgetten. Dat is opvallend, gezien hun traditionele positie als opvolger van de PSC."

Hoe ziet u die nieuwe centrumrechtse coalitie van MR en Les Engagés?

"De PS en Écolo hebben tijdens de campagne toegestaan dat Les Engagés ook een links tintje kreeg, alsof ze samen coalities zouden maken, terwijl hun programma dat niet echt weerspiegelt. Dit heeft bijgedragen aan een imago van een centrumkoers, terwijl dat in mijn ogen niet het geval is. Het toont ook de uitdagingen van de huidige politieke situatie, waarin partijen met wat communicatiestunts een nieuw imago kunnen creëren. Maar dat is gewoon de PSC hé, het blijft een oude machtspartij in een nieuw jasje."

"Ik ben vaak verbaasd over hoe ver men kan gaan met een paar marketingtrucs. Kijk bijvoorbeeld naar Emmanuel Macron in Frankrijk. Het toont het potentieel om met weinig inhoud en veel communicatie een vernieuwingsbeweging te starten. Het is iets waar we in de Europese politiek alert op moeten zijn."

Heeft het afschaffen van de stemplicht in Vlaanderen een invloed gehad op uw resultaten?

"Ja, dat denk ik wel. Dat zoveel mensen, van onze potentiële kiezers, niet zijn gaan stemmen, hadden we niet op dat niveau verwacht. We hebben van meet af aan gezegd dat het afschaffen van de stemplicht ertoe zou leiden dat de volksklassen minder zouden gaan stemmen. Dat zien we ook in andere landen. In de toekomst zullen we onze campagnes anders moeten voeren. Dat ligt bij onszelf als verantwoordelijkheid."

Hoe wilt u dat aanpakken?

"Wij moeten als een warme, linkse partij mensen aanmoedigen om te gaan stemmen. Niet enkel stemmen op ons, maar überhaupt stemmen. Het is een nieuwe manier van campagne voeren. Onze Franse kameraden doen dat al door mensen actief te mobiliseren, bijvoorbeeld door hen vooraf te laten registreren. Dat wordt een belangrijk deel van onze strategie."

"Want woede bij de bevolking kan zich uiten in apathie, zoals niet gaan stemmen. Dat heeft ons resultaat deels getemperd. We deden het goed in oktober, maar het had meer kunnen zijn. Dat moet ons aanzetten om creatiever te zijn en meer in te zetten op mobilisatie."

In Vlaanderen hadden jullie twee gemeentelijke coalities: in Zelzate en Borgerhout. Toch werden jullie daar spectaculair aan de kant gezet?

"Dat is voor mij een drama voor links in dit land. Het feit dat Vooruit met de N-VA in zee ging, vond ik teleurstellend. Tijdens de campagne zei Conner Rousseau nog dat er geen cordon was tegen de PVDA. Dat vond ik een belangrijk statement: er is geen cordon tegen de PVDA in België. Maar in de praktijk zie je dan toch dat we in Zelzate en Borgerhout worden uitgesloten."

Verbaasde dat u?

"Niet helemaal. Veel politicologen en andere partijen, vooral rechtse partijen, blijven vasthouden aan oude ideeën over linkse partijen. Maar historisch gezien, in West-Europa, is er nooit een cordon geweest tegen marxistische partijen. Denk aan de PCF in Frankrijk, Podemos in Spanje, of Die Linke in Duitsland. Het deelnemen aan beleid is voor ons geen taboe. We hebben in het verleden samengewerkt in Zelzate en Borgerhout, en dat zou ook in de toekomst moeten kunnen."

Van de 27 EU-lidstaten zijn er zeven waar extreemrechts in de regering zit, maar geen enkel land waar communisten of radicaal-links aan de macht zijn. Dat zegt iets over de politieke dynamiek in Europa? 

“Het is belangrijk om te benadrukken dat wij geen extremistische partij zijn. Racisme en ongelijkheid zijn kernwaarden van extreemrechts, terwijl wij als marxisten strijden voor gelijkheid en solidariteit. Dat zijn de waarden van de Verlichting en de Europese revoluties."

Hoe ziet u de samenwerking met andere partijen in België?

"In Brussel werken we samen met Vooruit in coalities, zoals in Molenbeek en Vorst. Dat toont dat samenwerking mogelijk is. Maar wat er gebeurde in Zelzate en Borgerhout, dat Groen en Vooruit met N-VA in zee gingen, begrijp ik niet. In Gent voeren ze progressief beleid met ons, terwijl ze in Borgerhout samenwerken met N-VA. Dat is politiek inconsistent. Laat ons samen een progressief beleid voeren."

Toch lijkt er veel verdeeldheid te zijn op links. Hoe kijkt u daarnaar?

"Dat is inderdaad een uitdaging. We moeten samenwerken en niet tegen elkaar vechten. Acties zoals deze, waarbij linkse partijen met rechtse coalities meedoen, zetten de vooruitgang van links op het spel. We moeten blijven werken aan een gezamenlijke visie voor progressieve verandering."

Even verder over Borgerhout: hoe groot was de verrassing dat Groen jullie daar aan de kant zette? Jullie waren daar immers de grootste partij.
"Ik begrijp het echt niet. We waren bereid om samen te werken in een progressieve coalitie. We waren zelfs bereid om constructief mee te denken en begrijpen dat relaties niet altijd makkelijk zijn. Maar Groen, die in Gent een hele strijd voerde tegen de N-VA, kiest in Borgerhout voor samenwerking met N-VA. Dat is voor mij onbegrijpelijk."

U had zelfs de schepenpositie aangeboden aan Groen. Heb je hierover contact gehad met Groen Nationaal?

"Ik probeer me zo min mogelijk te bemoeien met lokale onderhandelingen. Dat vind ik belangrijk, omdat er op lokaal niveau een dynamiek ontstaat die vaak draait om persoonlijke relaties. Zodra je daar als partijvoorzitter druk op uitoefent, kan dat contraproductief zijn. Natuurlijk heb ik de onderhandelingen gevolgd, je wilt als partijleiding wel weten hoe de kaarten liggen. Maar we hebben ons echt niet inhoudelijk bemoeid met zaken zoals breekpunten of het lokaal programma."

Strategisch lijkt het echter wel belangrijk voor PVDA-Nationaal dat jullie in coalities zitten, zoals in Brussel of Franstalig België?

"Absoluut, en dat hebben we tijdens de campagne ook benadrukt. Onze ambitie was om deel te nemen aan het beleid. We hebben de afgelopen jaren hard gewerkt aan onze programma’s en voorbereidende notities. Dat heeft ook zijn vruchten afgeworpen. We konden in veel meer gemeenten lijsten indienen, zowel in Vlaanderen als in Wallonië en Brussel. Dat geeft vertrouwen in onze groei."

Had u bijvoorbeeld verwacht dat jullie in Bergen een coalitie konden vormen?

"Nee, dat was niet vanzelfsprekend. Twee, drie maanden geleden liet Nicolas Martin, de burgemeester van Bergen, echter duidelijk blijken dat hij bereid was samen te werken, ondanks zijn tegenstellingen met Georges-Louis Bouchez. Dat gaf ons kansen. De polarisatie die Bouchez creëerde, heeft ervoor gezorgd dat wij in Bergen een constructieve samenwerking konden opbouwen. Maar eerlijk gezegd had ik dat niet direct zien aankomen."

En Molenbeek, was dat anders?

"Molenbeek zat er al langer aan te komen. Maar het blijft pijnlijk dat we in Zelzate niet verder konden. Zelzate had zo’n symbolische waarde, met progressieve maatregelen zoals de taxshift. Het feit dat Vooruit daar met N-VA in zee ging, was echt teleurstellend. Dat gaf een totaal verkeerd signaal, terwijl er juist hoop was gecreëerd rond die progressieve samenwerking."

Denkt u dat dit een beslissing van bovenaf was bij Vooruit?

"Ja, absoluut. Conner Rousseau heeft dat ook min of meer aangegeven. Ik vind het een fout van Vooruit om zich zo nauw te verbinden met N-VA. Ik hoor van mensen uit het middenveld, de vakbonden en mutualiteiten, dat ze het niet begrijpen. Ze vragen zich af waarom Vooruit zo graag met N-VA wil samenwerken, zelfs wanneer er alternatieven zijn."

Was Zelzate een dieptepunt voor u dit jaar? Wat was het moeilijkste moment?

"Politiek gezien was Zelzate zeker een moeilijk moment. Het voelt als een gemiste kans voor links. Maar persoonlijk was het verlies van mijn vader in april het zwaarste moment van dit jaar. Hij was een formidabele man, een warme vader, en hij heeft me veel waarden meegegeven. Zijn overlijden door kanker, midden in de campagne, was heel zwaar."

Het is een zware job, voorzitter. Zie u het zichzelf nog jaren doen?

"Het is niet altijd makkelijk geweest, zeker niet om tijdens de campagne gefocust te blijven terwijl er ook ruimte moest zijn voor emoties. Dat overlijden was een moeilijk en pijnlijk moment. Ik werk voorlopig van korte termijn naar korte termijn. Ik heb nog twee jaar mandaat en beleef dat positief. Het is een boeiende job, hoewel het veel werk en flexibiliteit vraagt. Maar je doet zoveel verschillende ervaringen op: werken met ploegen, nieuwe parlementsleden, en de afdelingen. Binnen de partij hebben we echt een sterk team. Peter Mertens is er nog bij, net als Kim De Witte en anderen. Dat maakt dat ik me niet alleen voel, in tegenstelling tot wat je vaak hoort over andere partijleiders."

Wat moet er absoluut anders volgend jaar?

"Ik denk dat de kloof tussen burgers en politiek enorm groot is. Dat is iets waar we als samenleving aan moeten werken. We moeten meer sociale strijd zien, meer mobilisatie van mensen in verenigingen, vakbonden en onder scholieren. Dat zijn belangrijke assen. Daarnaast denk ik dat de toekomst van onze industrie hét politieke en economische thema moet worden in de komende maanden."

Hoe ziet u die toekomst van de Europese industrie dan?

"Het ziet er niet goed uit. Amerikanen zetten in op protectionisme en oversubsidiëring, wat onze economie schaadt. Bedrijven twijfelen nu of ze in Antwerpen of Amerika moeten investeren. Wie is de dupe? De Europeanen. Onze politieke en economische elites zijn veel te passief. Ze komen telkens met oude recepten zoals bezuinigingen op lonen, terwijl dat het probleem niet is. Neem bijvoorbeeld Audi: lonen maken slechts 8 procent van de kosten van een auto uit. De echte problemen zijn energieprijzen en een gebrek aan technologische autonomie."

Wat moet er volgens u gebeuren?
"We moeten massaal investeren in technologie en energie. Europa loopt achter op Amerika en China. We hebben een energiepolitiek nodig die ons minder afhankelijk maakt van anderen. Dat kan door strategische investeringen vanuit de overheid, zowel Europees als Belgisch. Onze technologische achteruitgang is een groot probleem. Het is niet met de economie van de 20e eeuw dat we die van de 21e kunnen opbouwen."

"Europa is opgebouwd vanuit de logica dat de markt alles oplost. We geven subsidies aan grote bedrijven, maar die denken alleen op korte termijn aan winst. Waar is de strategie? We missen bijvoorbeeld de groene revolutie in de auto-industrie. De focus ligt nu op dure elektrische auto’s, die volksklassen zich niet kunnen veroorloven. Dat is geen duurzame strategie."

Moet er dan een staatsgeleide auto-industrie komen in Europa?

"Ik zou eerst inzetten op energie. Energie is strategisch, zowel qua prijs als qua bevoorrading. We moeten massief investeren vanuit de overheid in energie. Dit jaar hebben we een stap gezet door 50 procent van onze kerncentrales terug te nationaliseren. Maar zoals typisch voor rechtse partijen zijn de verlieslatende delen voor de belastingbetaler, terwijl de winstgevende delen bij bedrijven als Engie blijven. Dat is onaanvaardbaar. Energie moet volledig in publieke handen komen om echt te kunnen sturen."

Hoe moet het in Oekraïne aflopen volgens u?

"Er zal onderhandeld moeten worden. Ik heb dat al jaren gezegd: ik geloof niet in een militaire overwinning van één kant. Toen de oorlog drie jaar geleden begon, was er binnen de PVDA discussie over het innemen van een standpunt. Natuurlijk hebben we stelling genomen tegen de plannen van Poetin. Maar hoe eindigt zo’n oorlog? Ofwel met een totale overwinning van één partij, wat onrealistisch is, ofwel met onderhandelingen. Vandaag is die laatste optie de enige haalbare weg."

En Oekraïne bij de NAVO, hoe ziet u dat?

"Ik denk dat het een slecht idee is. Dat brengt ons alleen maar dichter bij een derde wereldoorlog. Rusland zal nooit akkoord gaan met NAVO-troepen aan zijn grens. Laten we ons dat andersom voorstellen: hoe zouden wij reageren op Russische troepen aan de Europese grens? Het is een gevaarlijk scenario. We moeten stoppen met afhankelijkheid en inzetten op een eigen Europese defensievisie."

Volgend jaar kan Donald Trump terugkomen. Wat betekent dat voor Europa?

"Dat zou de huidige situatie alleen maar verergeren. Trump denkt alleen in termen van 'America First' en handelt puur in het belang van de Amerikaanse elite, niet van de Europeanen. Wij moeten in Europa stoppen met blind volgen en investeren in onze eigen visie op defensie. De NAVO is niet gebouwd voor Europese belangen, en we blijven afhankelijk. Dat moet veranderen."

"De Theo Franckens van deze wereld pleiten voor miljardeninvesteringen in wapens, ten koste van sociale zekerheid en pensioenen, is toch ongelofelijk? De geschiedenis leert ons: hoe meer wapens, hoe meer oorlog. Wapens worden niet gekocht om ze niet te gebruiken. We moeten streven naar vrede en niet naar meer militarisering."

Heeft u een specifieke wens of voornemen voor volgend jaar?

"Ik wil een boodschap van hoop geven aan de jongeren. De wereld is in beweging. Zoals Peter Mertens in zijn laatste boek schrijft, is het bruto binnenlands product van de landen van het Zuiden voor het eerst in de geschiedenis groter dan dat van de G7. Dat biedt kansen. Europa moet van die veranderingen gebruikmaken om samen te werken met de volkeren van het Zuiden en een andere wereldorde op te bouwen.

Ik zie dat jongeren hier veel energie in steken, of het nu gaat om mobilisatie rond Palestina of andere onderwerpen. In onze partij zien we ook steeds meer jongeren die zich aansluiten. Ik wil tegen hen zeggen: neem je plek in, onze partij staat voor jullie klaar. Samen kunnen we bouwen aan een andere toekomst, en ook wij als partij zullen veranderen. Dat geeft me hoop."