Arizona hapt naar adem, na lawine aan nieuwe amendementen van Vooruit op supernota: MR steigert, na zes maanden onderhandelen

"Het was voor mij een somber jaar, ondanks de lichtpuntjes die er waren. Die somberheid heeft vooral te maken met familiale omstandigheden. Op een heel korte tijd, in amper drie weken, verloor ik mijn mama, mijn papa en mijn schoonvader. Toen we in 2023 nog samen aan de kersttafel zaten, hadden we nooit kunnen denken dat het zo snel zou gaan. Dan vraag je je af of politiek nog wel iets betekent. In het licht van die gebeurtenissen worden de ruzies en conflicten in de politiek soms heel relatief."

Was uw werk ook niet een soort stabiele factor in die moeilijke periode?

"Ja, ik ben door die ervaring een ander mens geworden en probeer me de kleine ruzies minder aan te trekken. Maar vreemd genoeg is het ook zo dat als je familie het moeilijk heeft, je werk een houvast kan bieden. Tijdens de onderhandelingen in de Vlaamse regering kon ik me heel goed concentreren, ondanks die moeilijke periode.” 

“Ook heb ik de mooie kant van de politiek leren kennen, zoals het begrip dat ik kreeg van collega’s over de partijgrenzen heen. Dat gaf me een stuk troost."

Misschien eerst even terugblikken op de campagne van 2024, de nationale verkiezingen. Hoe analyseert u die?

"We hebben het als partij niet slecht gedaan. We hebben standgehouden. Maar ik ben vooral gelukkig dat de kaarten zo zijn gevallen in Vlaanderen dat we met drie democratische partijen – Vooruit, N-VA en CD&V – een werkbare meerderheid kunnen vormen. Eigenlijk is dit mijn droomcoalitie."

“Voor mij is het aangenaam om met de socialistische partij samen te werken, omdat we op sociaal vlak vaak dezelfde ideeën hebben. Met Open Vld is dat iets moeilijker. Het is geen geheim dat ik ook goede relaties heb met Conner Rousseau. Ik vind het in de politiek belangrijk om over partijgrenzen heen en buiten de meerderheid-oppositie-verdeling met mensen goede contacten te onderhouden."

9 juni was wel een klap voor cd&v in West-Vlaanderen. Was het niet de verkiezing te veel voor u?

"Je kunt er niet omheen dat ik stemmenkampioen blijf in West-Vlaanderen, over alle partijen heen. Ik wil dat toch even benadrukken. Maar langs de andere kant moet ik ook eerlijk zijn: ik heb nauwelijks campagne gevoerd. Mijn moeder werd in mei op intensieve zorgen opgenomen, en ik heb mijn campagne toen stilgelegd."

Inderdaad, u hebt uw campagne geschorst. Dan is het moeilijk te vergelijken met de anderen.

"Nee, dat klopt. Bovendien was ik deze campagne geen kandidaat-minister-president en niet het enige boegbeeld van de partij. Vijf jaar geleden was ik dat wel. Ik heb hierover ook intensieve gesprekken gehad met onze voorzitter Sammy Mahdi.” 

“Je moet op een bepaald moment bereid zijn om de fakkel door te geven. Maar Sammy heeft mij expliciet gevraagd om toe te treden tot de Vlaamse regering. Het was geen kwestie van ellebogenwerk of mezelf een plek te moeten claimen. Het verliep heel natuurlijk."

Op het aanvaardingscongres van cd&v noemde Sammy Mahdi u ook ‘mutti’, ‘de moeder van de partij’. Hoe voelde dat?

"Dat was een heel bijzonder moment, eigenlijk een groot compliment. Sammy liet op dat moment ook publiek zijn emoties zien, iets wat hij niet vaak doet. Het raakte me diep, zeker omdat hij wist dat ik door een moeilijke periode ging. Het voelde als een teken van waardering, niet alleen van hem, maar van de hele partij. Dat is voor mij de enige manier om politiek te bedrijven: je gedragen voelen door je partij."

In de wandelgangen hoorde men wel vaak speculaties: Crevits zou gouverneur worden of naar het Grondwettelijk Hof gaan. Maar dat leek niet echt bij u te passen?

"Nee, dat klopt. Ik sta graag midden in de actie, daar ga ik niet flauw over doen. Ik ben een partijsoldaat en zal altijd mijn verantwoordelijkheid opnemen waar nodig. Ik blijf het belangrijk vinden om dicht bij de mensen te staan en mee te werken aan tastbare oplossingen."

"Ja, ik ben een vechter, maar niet op een negatieve manier. Maar goed, ik ben ook een partijsoldaat. Dat betekent dat ik me niet per se kandidaatvoorzitter hoefde te stellen. Als ik echt de grote baas in de partij had willen zijn, dan had ik dat moeten doen. Dat heb ik niet gedaan. Sammy Mehdi is nu onze voorzitter, en hoewel we elkaar moesten leren kennen, is de verstandhouding uitstekend. Hij is erin geslaagd om rust te brengen aan de top van de partij. Dat vind ik sterk."

Wat was jouw hoogtepunt van het afgelopen jaar?

"Het hoogtepunt, puur politiek gezien, was de dag van de lokale verkiezingen, op 13 oktober. Dat was mijn eerste verkiezing als minister van Binnenlands Bestuur. Ik had die dag veel stress, want onze administratie organiseerde de verkiezingen, en het was een grote test. Bovendien was de opkomstplicht afgeschaft, wat het extra bijzonder maakte.”

“De dag begon slecht, met weinig mensen aan de stembureaus. Maar uiteindelijk viel het in de meeste gemeenten nog mee. Tegen de avond was ik politiek gezien supergelukkig. Cd&v heeft op 13 oktober Vlaams Belang tegengehouden op het platteland, en daar ben ik echt trots op."

In hoeverre heeft de afschaffing van de opkomstplicht een rol gespeeld? 

"Dat weten we niet zeker. Er is een onderzoek van de UGent waarin wordt gesteld dat de afschaffing van de opkomstplicht een beetje effect heeft gehad op Vlaams Belang en op Groen. Maar cd&v komt daar niet echt in aan bod. Sommigen beweren dat we ervan geprofiteerd hebben, maar dat vind ik een beetje flauw. Wij waren namelijk hevige voorstanders van de opkomstplicht en zouden die graag behouden. De grote voorstander van de afschaffing was Open Vld.”

‘Wat de oorzaak ook mag zijn, je kunt niet om de vaststelling heen dat CD&V ervoor gezorgd heeft dat Vlaams Belang niet doorbrak op het platteland. Dat is te danken aan het werk van onze lokale mandatarissen."

"We hebben veel gesproken met onze burgemeesters, schepenen en gemeenteraadsleden, en die doen ontzettend mooi werk. Ze zijn dicht bij de mensen, zoeken actief de nabijheid, gaan in dialoog en zorgen ervoor dat mensen snel een antwoord krijgen op hun vragen. Dat maakt echt een verschil. Ik heb dat tijdens de lokale campagne zelf kunnen zien op verschillende plekken. Onze lokale politici zijn sterk verbonden met hun gemeenschappen."

Zijn het de burgemeesters van cd&v die het verschil hebben gemaakt?

"Ja, absoluut. Ik ben daar echt van overtuigd. Dit succes is niet door het partijhoofdkwartier geregeld, maar door onze lokale mandatarissen. Zij hebben de strategie van directe betrokkenheid toegepast, en dat heeft gewerkt."

"Dat geeft mensen vertrouwen in de politiek en ook in de klassieke middenpartijen. Ik vind dat we een goede campagne hebben gevoerd met de partij nationaal. Maar ik ben vooral apetrots op onze lokale mandatarissen en de wijze waarop die oranje golf in Vlaanderen is blijven bestaan."

Dat nieuwe gemeentedecreet, daar is toch wel veel over gezegd. We hebben dingen zien gebeuren in sommige gemeenten, onder meer in Willebroek, waar je je afvraagt: was dat wel een goed idee?

"Die situatie was ook in het vorige decreet niet geregeld. Wat nu in Willebroek gebeurt, heeft wel niets te maken met het gemeentedecreet. Het is zo dat als er maar één kandidaat is voor een schepenambt, die de meerderheid zal halen. In Willebroek is er echter maar één kandidaat en die wordt weggestemd. Dan zit je zonder schepenen. Ik hoop dat Cathy Berx, die haar mandaat heeft opgenomen, ondertussen mee tot een oplossing kan zorgen. Maar dit is iets wat niet geregeld was.”

“Wat wel voor veel commentaar zorgt, naast de afschaffing van de opkomstplicht, is die carousel waarin om de veertien dagen iemand anders het initiatief neemt. Ik vind dat persoonlijk geen goede zaak, en we gaan dat mee evalueren. Ik ben ook zeer negatief gestemd over de volmachtenregeling. Wat ook onderschat is, is dat door de afschaffing van de opkomstplicht sommige werkgevers tegen hun medewerkers zeiden: 'Je bent niet meer verplicht om te gaan stemmen, dus blijf maar thuis.'"

Hebt u daar voorbeelden van?

"Ja, absoluut. We hebben voorbeelden van ziekenhuizen waar dat gebeurde, maar ook bij gewone werkgevers, zoals kleine KMO’s die hun mensen nodig hebben, en zelfs grotere bedrijven. Dat moet echt geëvalueerd worden. Het is niet omdat je niet verplicht bent om te stemmen, dat je geen absoluut recht hebt om te stemmen. Dat moet opgelost worden tegen de volgende keer."

En over die volmachten: in Ninove was er een ontzettend hoog percentage volmachten. Uiteindelijk kwam er geen onderzoek, omdat er geen klacht was. Had u daar als minister van Binnenlandse Aangelegenheden niet naar moeten kijken?

"Dat kunnen wij niet doen. De regelgeving is zo gemaakt, en ik vind dat ook goed, dat iemand die een klacht heeft naar de Raad voor Verkiezingsbetwistingen moet gaan. Dat staat open voor alle kandidaten, en die konden dat doen. Als dat gebeurt, neemt de Raad een uitspraak. In Ninove werden de verkiezingen geldig verklaard. Maar er kan nog een strafonderzoek komen daar rond."

"Als de verkiezingen geldig verklaard zijn, is er geen beletsel waarom het schepencollege en de burgemeester niet geïnstalleerd kunnen worden. Maar is het daarmee voorbij? Nee, ik denk dat we hieruit lessen moeten trekken."

Hoe kijkt u terug op die Vlaamse regeringsvorming?

"Ik vind dat het eigenlijk al heel vlot is verlopen. Het heeft misschien wat lang geduurd voordat het echt op gang kwam, maar uiteindelijk zijn de laatste weken heel intensief dooronderhandeld, en we hebben een goed regeerakkoord."

"Het voordeel is dat het akkoord vrij gedetailleerd is, waardoor het makkelijker is om je eraan te houden. Als je al basisafspraken hebt gemaakt, is het goed om daar niet te veel van af te wijken."

"In de vorige legislatuur hadden we bijvoorbeeld dossiers zoals stikstof. Daar stond geen woord over in de regeerverklaring, waardoor dat een braakliggend terrein was waarover we moesten spreken. Maar er kunnen altijd onverwachte crisissen opduiken. Toen we de vorige regering startten, wist niemand dat het coronavirus zou uitbreken. Het hangt er dus een beetje vanaf hoe de komende jaren verlopen, maar we hebben nu stevige afspraken gemaakt."

Als er geen federale regering komt met de noodzakelijke hervormingen, zitten jullie toch ook wel in de puree?

"De budgettaire uitdagingen zijn zeer, zeer groot, en dat baart me eigenlijk het meeste zorgen. Er is een grote nood aan een stabiele federale regering die grote hervormingen kan doorvoeren. Denk aan de pensioenen, maar zeker ook aan 'loon naar werken'. De fiscale hervormingen van Vincent Van Peteghem zijn wij harde verdedigers van, omdat die ervoor moeten zorgen dat mensen op de job die ze doen iets minder belastingen betalen. Dat is iets wat iedereen wil, want we zijn een land waar op je loon als werknemer heel veel belastingen worden betaald."

Over die federale regering gesproken, wanneer komt die er volgens u?

"Dat is een goede vraag. Ik had eigenlijk gehoopt dat het tegen het einde van dit jaar zou lukken. Dat was een grote wens, want elke maand die we verliezen, is een probleem. Maar ik vrees dat het niet voor dit jaar zal zijn. Als ik een voorspelling mag doen: de staat Arizona is op 14 februari geboren, dus waarom geen Valentijnsakkoord? Het is misschien te lang, maar het klinkt wel mooi. Als ik moet kiezen, heb ik liever een klein beetje later een sterke, stabiele regering dan een instabiele regering. Ik hoop vooral dat Bart De Wever zijn verantwoordelijkheid blijft nemen."

Denkt u dat hij echt premier wordt?

"Hij heeft geen andere keuze. Hij heeft een enorm mandaat gekregen van de kiezer, en dat is ongecontesteerd, zowel langs Franstalige als Vlaamse zijde. Het is logisch dat hij die verantwoordelijkheid neemt. Uiteraard moeten alle partijen tot een akkoord komen, maar op een bepaald moment moet hij zijn landingsgestel kunnen uitzetten."

"Ik hoop vooral dat men vaart maakt om de moeilijke sociaal-economische thema's te bespreken. Maar De Wever zit aan het stuur en bepaalt de agenda. Ik kan niet echt in zijn hoofd kijken, maar een versnelling hoger schakelen, zoals hij ook een beetje heeft aangekondigd, zou toch wel goed zijn."

Hoe gaat het met Matthias Diependaele? Hoe schat u hem in?

"Wat ik zie, is dat Mathias echt geniet van de rol die hij heeft. Hij is super gedreven. Hij doet het goed, met een open houding. Dat is een beetje anders dan Jan Jambon. Die was misschien wat minder flexibel in zijn aanpak. Maar ik vind dat Matthias het heel goed doet. Hij weet hoe hij compromissen moet sluiten, en dat is een sterke eigenschap in deze context."

"Tijdens de begrotingsbesprekingen hebben we een superactieve minister-president gezien die de hele tijd betrokken bleef debatteren." Ik vind het een hele goede zaak als een minister-president actief meedoet aan debatten. In het verleden deden Kris Peeters en Geert Bourgeois dat ook altijd. Jan Jambon liet dat meer over aan de vakministers, wat ook zijn voordelen had.”

"Matthias is heel betrokken bij alle dossiers. Aan de ene kant heeft hij een grote sprong gemaakt van vakminister naar minister-president, maar aan de andere kant voel je ook dat iedereen het hem gunt. Hij is een man die luistert naar het middenveld. Hij komt uit een streek met veel landbouw, wat mij persoonlijk geruststelt. Daarnaast begrijpt hij de zorgen van cd&v rond het platteland en de nabijheid. Dat model staat onder druk. In Amerika zie je dat mensen boos worden omdat ze zich verweesd voelen. Bij ons gebeurt dat ook een beetje: bankautomaten verdwijnen, kleine schooltjes verdwijnen, en er zijn plekken waar mensen niet meer goed kunnen samenleven."

"Ik denk dat Mathias Diependaele daar de komende jaren veel aandacht aan zal geven. Ik hoop dat we niet alleen een stedelijke regering zijn, maar ook een regering die oog heeft voor het minder bevolkte deel van Vlaanderen."

Ik herinner me een boek van u waarin kort iets over het kartel stond. Het leek alsof u daar heimwee naar had. Gelooft u nog in een herverkaveling?

"Het is natuurlijk een speciaal moment om daar nu over te spreken. Bij de lokale verkiezingen hebben we het als cd&v schitterend gedaan. Het merk cd&v is bijzonder sterk.” 

“Ik denk wel dat het belangrijk is dat we nu in de eerste plaats het vertrouwen tussen de partijen herstellen. Dat is door de jaren heen wat verwaterd. We staan vaak met geslepen messen tegenover elkaar. De eerste stap die we moeten zetten, is vertrouwen opbouwen. Mensen verwachten dat je bestuurt. Vanuit je eigen identiteit vertrouwen uitstralen, en dan zien we wel wat er gebeurt.”

"Als ik kijk naar toen, het moment dat Yves Leterme het kartel smeedde, was ik daar heel blij mee. Ik was een grote fan van dat kartel. Toen het kartel splitste, vond ik dat N-VA veel te snel wegliep. Vandaag is het anders. Ik vind dat we nu vanuit onze eigen sterkte moeten vertrekken."

Dus u ziet op dit moment geen ruimte voor een herverkaveling?

"Vandaag niet, nee. Ik hoop oprecht dat er een federale regering komt met N-VA, met Bart De Wever als premier en met sterke ministers voor cc&v. Wat de toekomst brengt, zien we dan wel."

"Ik zie tegelijk zeer onheilspellende evoluties. In Duitsland en Frankrijk worden regeringen instabiel, terwijl Europa juist stabiliteit nodig heeft. In ons eigen land geraakt de Brusselse regering niet gevormd. De federale regering zit wel aan tafel, maar is nog niet rond. Voor mij wordt 2025 het jaar waarin de geloofwaardigheid van de politiek op de proef wordt gesteld. Dat zou moeten starten met een sterke federale regering."

Hebt u nog een persoonlijke wens of voornemen?

"Voor mezelf hoop ik dat er familiaal ook rust komt. We zijn nog steeds bezig met het verwerken van verlies. Dat verloopt in golven: soms gaat het goed, soms wat minder. Daarnaast heb ik mijn kinderen gezegd dat ik graag nog een sportieve uitdaging wil aangaan."

Een marathon misschien?

"Ik denk dat ik daar iets te oud voor ben geworden, maar een halve marathon is een mooi compromis." (lacht)