Hoe de ‘bezettingspolitiek’ van N-VA de PS de stuipen op het lijf jaagt: “Een steeds assertiever Vlaams machtscentrum”

🛫 Goedemiddag. In één klap is Vlaanderen de grootste aandeelhouder van de luchthaven in Zaventem: voor de Franstaligen toch een serieus onaangename verrassing. De PS en ook DéFI reageerden ontzet.

🏰 “Het federale fort bezetten”: het is exact die strategie die de N-VA koos, toen ze de Zestien pakte. En dat levert op, tot afschuw van de Franstalige oppositie. Straks levert Vlaanderen de voorzitter van de luchthaven.

🪑 Ook Open Vld reageerde heel kritisch op de overname van de aandelen: “Geen kerntaak”, zo stellen ze. “Is het daarom dat Open Vld jarenlang probeerde om Verhofstadt-getrouwe Wouter Gabriëls te benoemen als voorzitter?”, zo is binnen Arizona te horen.

🔴🔺🟢 In Brussel zet Vooruit een rode streep onder de poging van Ahmed Laaouej (PS) om een coalitie met communisten en Team Ahidar te bouwen. Het ‘front populaire’ is zo dood en begraven.

🇵🇸 Een erg grote betoging pro-Palestina trok door Brussel gisteren. “Het kleine België zal Israël niet kunnen doen buigen”, reageert minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés).

🪖 Over de NAVO en de nieuwe norm van 5 procent uiten Vooruit, cd&v en MR allen om ter hardst hun ongenoegen. Maar veel keuze, en dus ook debat, is er eigenlijk niet voor Arizona.

🔚 Bij cd&v lijkt oud-minister Pieter De Crem (cd&v) nu toch op weg naar de exit uit de partij. Voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) haalt keihard uit: “Hij leek bijna fier op de discriminatie.”

Stevig slikken voor de PS, maar breder eigenlijk voor alle Franstalige partijen: Vlaanderen heeft nu meer dan 40 procent, de grootste participatie in Brussels Airport. Een machtsgreep: meteen duidt de Vlaamse regering voortaan de voorzitter aan, en heeft ze drie zitjes in de raad van bestuur. “Een strategische verankering in de basisinfrastructuur”, zo is de uitleg van de Vlaamse regering. Maar het is vooral een grote overwinning voor de N-VA, die al langer aasde op dat kroonjuweel: “In 2019 nog werd ons verboden om een grote hap van de aandelen te nemen.” Het is meteen ook het teken dat “het bezetten van het fort”, zoals men de federale machtsdeelname noemt bij de Vlaams-nationalisten, nu vruchten afwerpt: jaren was het dossier van de luchthaven, en met name de benoeming van de voorzitter, geblokkeerd. De kritiek van de Vlaamse oppositie, zeker vanuit Open Vld, is opvallend: “2,7 miljard voor een Vlaamse leeuw op Zaventem”, zegt Egbert Lachaert (Open Vld).

In het nieuws: Via de PMV neemt Vlaanderen het grootste pakket aandelen in Brussels Airport over.
De details: De luchthavens van Charleroi en Luik zijn in regionale, Waalse handen. Maar Zaventem bleef altijd ‘nationaal’: de N-VA droomde al langer om dat te doorbreken. De facto doen ze dat nu, wat de Franstalige oppositie met verstomming slaat.

• “Dit maakt deel uit van een weloverwogen politieke strategie: die van een geleidelijke, maar methodische verzwakking van de federale instrumenten, ten voordele van een steeds assertiever Vlaams gewestelijk machtscentrum. Brussels Airport, gelegen in het Vlaams gewest maar dienend als nationale, zelfs internationale hub, had een hefboom van evenwicht en samenwerking tussen de gewesten moeten blijven. Vandaag wordt het een symbool van federaal terugplooien en institutionele afbouw.”

• Het had van een Vlaams-nationalist kunnen komen, de bovenstaande analyse over de aankoop van het grootste pakket aandelen van Brussels Airport. Maar het is PS-parlementslid Ridouane Chahid, een Brussels kopstuk, die in een vlammend persbericht de zaak aankaartte.

• In Franstalig België is het serieus slikken: “Dit is een duidelijke politieke waarschuwing: Vlaanderen zet zijn pionnen, versterkt zijn instrumenten, breidt zijn invloed uit, terwijl het Franstalige kamp de andere kant opkijkt”, zo drong de PS aan.

• En ook bij DéFI hapte men naar adem: het Fransdolle partijtje had het over “Vlaanderen dat nu volledig de zaak overneemt”: “Waar zijn de beloften om onze burgers te verdedigen?”, zo stelde Jonathan de Patoul (DéFI).

• Meest opvallend was misschien nog dat ook binnen Les Engagés het rommelde: oud-minister Benoît Cerexhe (LE) stelde “geshockeerd” te zijn: “Eén van de economische longen van het land komt in Vlaamse handen. Ze hebben al de haven, nu ook de luchthaven… en niemand reageert.”

De harde cijfers: “Dit betaalt zichzelf terug. Al in 2028 komen er meer dividenden binnen dan dat de rentelasten ons kosten.”

• Bij de N-VA probeerde men het heel onderkoeld te spelen: het was Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) die de zaak rationeel kwam uitleggen, vrijdag bij de bekendmaking van het nieuws.

• Vlaanderen had via hun participatiemaatschappij PMV zonet voor 2,77 miljard euro het aandelenpakket van het Canadese pensioenfonds OTPP overgenomen: goed voor 39 procent van alle aandelen van Brussels Airport. Ze hadden al 1,2 procent uit vorige transacties in handen, en wilden al langer meer aandelen kopen.

• Ook de federale overheid is al langer aandeelhouder, via de SFPIM: zij houden 25 procent plus één aandeel in handen. 

• Initieel was het ook het plan dat de PMV en de SFPIM elk de helft van die 39 procent van OTPP zouden overnemen, maar federaal blokkeerde de MR: zij vonden niet dat de federale overheid daar verder moest instappen.

• De Vlaamse regering kwam vrijdag met het argument van “Vlaamse verankering van strategische basisinfrastructuur”, om die “duurzaam te kunnen laten groeien”. Opvallend: ook Vooruit en cd&v hanteerden die logica, na de Vlaamse ministerraad, aan de pers.

• Diependaele zelf gaf vooral ‘defensieve’ argumenten: “Je wil niet dat er straks een aandeelhouder is die er cash zou uithalen en geen langetermijninvesteringen zou doen. We hadden aanwijzingen dat er iemand geïnteresseerd was die zou willen cashen op korte termijn. Dat zou zeer slecht zijn voor onze economie”, zo stelde hij aan De Tijd.

• Vlaanderen neemt de 2,77 miljard euro erbij als schuld, waardoor de schuldgraad van het gewest wel verder wordt verhoogd. “Maar dit is een investering met niet alleen maatschappelijk maar ook financieel rendement; al vanaf 2028 overstijgen de dividendinkomsten de rente-uitgaven op de lening die we ter zake aangaan”, zo verzekert Vlaams minister van Begroting Ben Weyts (N-VA).

• Binnen de Vlaamse regering zwaait men ook met een hele rist voorbeelden uit het buitenland: “Denemarken kocht zonet 100 procent van de luchthaven van Kopenhagen”, zegt één minister. Een ander wijst erop dat ook Schiphol in handen van de Nederlandse overheid is. “En ook Charles De Gaulle in Parijs is in handen van de Franse staat. Of hoe dacht je dat het werkt in Frankrijk misschien?”

The Big Picture: Natuurlijk past dit in een bredere strategie van de Vlaams-nationalisten.

• “Vanaf nu bezetten we het federale fort.” Die strijdkreet was, op het N-VA-aanvaardingscongres begin februari, het belangrijkste argument van Bart De Wever (N-VA) om in de federale regering te stappen, en ook de Zestien te pakken.

• Daar hoort een assertieve positionering bij: het zijn voortaan de anderen, de (Franstalige) oppositie, die maar moeten proberen om de N-VA te verdrijven, en het ‘fort’ te proberen belegeren. Want vanuit dat fort kan een machtspolitiek worden uitgebouwd.

• In die zin is de overname van de aandelen vanuit Vlaanderen een stevige symbolische overwinning voor de N-VA. Daar werd al veel langer bepleit om Zaventem ‘Vlaams’ te maken: in Vlaams-Brabant is dat bij kopstukken Theo Francken (N-VA) en ook Weyts al langer het discours. 

• In 2022 diende Francken samen met Sander Loones (N-VA) en Bert Wollants (N-VA) nog een wetsvoorstel in om Brussels Airport te regionaliseren, zoals in Charleroi, Luik, Antwerpen en Oostende. Ze vonden het “absurd dat Zaventem nog onder federale voogdij staat”.

• Een van de grote wrijfpunten was onder meer het voorzitterschap van de raad van bestuur van Brussels Airport. Die stoel is al jaren leeg, net omdat men geen overeenstemming vond. De privé-aandeelhouders wilden in 2021 voorzitter Marc Descheemaeker, met een N-VA-etiket, laten zitten als voorzitter, maar Vivaldi weigerde dat: Open Vld schoof de ex-kabinetschef van Guy Verhofstadt (Open Vld), Wouter Gabriëls, naar voren. Dat leidde tot een pijnlijke patstelling, die tot vandaag duurde.

• Voortaan zal Vlaanderen nu die voorzitter kunnen benoemen. “Wij zijn de grootste aandeelhouder en krijgen drie van de elf zitjes. En we zijn ook vertegenwoordigd in het strategische comité en in het remuneratiecomité”, zo bevestigt men in de Vlaamse regering.

• Dat het federale niveau, via de SFPIM, niet mee wilde om de helft van het pakket van OTPP over te nemen, was daarbij een ‘meevaller’ voor de N-VA. Met ‘dank’ aan de MR, die een veto stelde: Vlaanderen kon zo de volledige 39 procent nemen en de grootste worden.

• “Wij probeerden al in 2019 om in te stappen, maar toen werden we expliciet uitgesloten. Dat was officieel door Macquarie, de grote Australische privé-aandeelhouder. Maar dat kon evengoed ingefluisterd zijn vanuit het federale niveau, of zelfs ‘hogere’ bronnen aan de overkant van het park”, zo is bij een N-VA-kopstuk uit de Vlaamse regering te horen.

De kritiek uit Vlaanderen: “Is dit nu een kerntaak?”, vraagt Open Vld.

• “2,7 miljard euro Vlaams belastinggeld. Voor een Vlaamse leeuw op Zaventem. Elke werkende Vlaming krijgt er zo 1.000 euro schulden bij om de luchthaven ‘Vlaams’ te maken. Dat is geen kerntaak”, zo haalde Egbert Lachaert, de fractieleider van Open Vld in het Vlaams Parlement, vrijdag al meteen uit.

• Ook onafhankelijk parlementslid Maurits Vande Reyde reageerde erg kritisch: “Ik heb nog nergens een deftige uitleg gehoord over wat het belang is van ‘strategische staatscontrole’ van een commerciële luchthaven. Heathrow bijvoorbeeld is volledig privaat, met aandeelhouderschap over de hele wereld. Zijn die Britten dan zo onverantwoord nalatig?” Vande Reyde maakte zich ook boos dat de meerderheid dit via een amendement op de begroting morgen al wil stemmen: “Zo jaagt men dit op een drafje door het Parlement.”

• Binnen Arizona werd de aanval van Open Vld wel meteen gepareerd: “Mocht de luchthaven echt zo onbelangrijk zijn voor Open Vld… waarom hebben De Croo en zelfs Egbert Lachaert dan jaren zitten lobbyen om Wouter Gabriëls te benoemen als voorzitter van de raad van bestuur?”, zo is te horen.

Update: De PS-poging in Brussel om een linkse coalitie op de been te brengen, is nu officieel mislukt.

• Het was altijd al een doodgeboren kind, zo schreven we eerder in deze nieuwsbrief, maar het ‘populaire front’, de extreemlinkse coalitie in de hoofdstad, is nu officieel begraven.

• PS-baas Ahmed Laaouej werkte de voorbije weken naarstig aan een ‘alternatieve coalitie’ van PS, PVDA-PTB en Ecolo, aangevuld met Vooruit, Groen en Team Ahidar. Die combinatie van communisten, socialisten en groenen heeft een meerderheid in het Brusselse Parlement.

• Het was vooral een poging van de PS om toch maar zeker aan te tonen dat met de communisten in de regering eigenlijk niet bespaard kan worden, en zo dus finaal het te laten mislukken door Raoul Hedebouw (PVDA) en co. Maar tegelijk kwam het Laaouej ook handig uit: het was ook een manier om de MR verder onder druk te zetten: “Zie eens, wij hebben alternatieven”, was de boodschap.

• Vorige week donderdag bracht Laaouej de zes partijen voor een tweede keer bijeen. Daar zou het budgettaire kader dan besproken worden, maar ook nu duwde de PS’er niet door, en zette hij niet PVDA of Team Ahidar voor het blok. Daar drong Ans Persoons (Vooruit) volgens betrokkenen wel op aan: om eindelijk eens duidelijke taal te spreken over de begroting, die toch gesaneerd moet worden in Brussel.

• “Persoons probeerde op die vergadering echt om duidelijk te maken dat de begroting wel ergens moet snijden en er moest afgesproken worden waar. Maar Laaouej gunde het Vooruit niet dat ze er op inhoud konden uitstappen”, zo zegt een insider.

• “Die extremen willen niet deftig hervormen. En zijn geen serieuze mensen”, zo was bij de top van Vooruit zelf de conclusie. Niet verwonderlijk: Vooruit-voorzitter Conner Rousseau nam in Vlaanderen na 14 oktober 2024 net overal afstand van de PVDA. In een gewestregering gaan zitten met de communisten zou veel te veel een spagaat opgeleverd hebben.

• Zo kwam het dat de PS er niet de PTB-PVDA en Team Ahidar afreed, maar Vooruit zelf. Die kwamen vrijdag met een persbericht: zij wensten niet langer mee te doen met het theater van Laaouej, al bleven ze zeer hoffelijk: “We willen Ahmed Laaouej graag bedanken voor zijn ernstige poging om het onmogelijke mogelijk te maken.”

• Maar tegelijk trokken ze er dus wel de stekker uit: “We moeten de realiteit onder ogen zien: de enige echte oplossing voor Brussel steunt op een constructieve samenwerking tussen MR en PS, de twee grootste Franstalige politieke partijen in Brussel”, zo stelde het persbericht.

• Het is maar de vraag of zo’n dialoog tussen MR en PS er dan wel snel zal komen. Bij de MR is men alvast niet van plan het ‘initiatief’ af te geven. Ook al is er grote frustratie over het feit dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez veel te fel zijn schaduw laat hangen over formateur David Leisterh (MR): “De PS gaat niet makkelijk aan tafel komen, zolang het van de MR komt. Maar ze snijden onder meer Les Engagés wel weer de pas af, om het initiatief over te nemen.”

• Bij PVDA konden ze triomferen: niet zij, maar Vooruit, hadden de stekker er dus uitgetrokken: “Vooruit stapt uit de onderhandelingen voor de vorming van een progressieve Brusselse regering. De Brusselse Vooruit kiest er dus voor om de N-VA en de MR te volgen en de weg van sociale afbraak en besparingen in te slaan, net als op federaal niveau”, zo stelde Françoise De Smedt (PVDA).

• En ook Fouad Ahidar schreeuwde zijn verontwaardiging uit: “Alle partijen wisten welke inspanningen nodig waren om bezuinigingen te voorkomen. Beweren dat er al vóór de onderhandelingen geen enkele bereidheid om te besparen bestond, is oneerlijk. De Brusselaars verdienen beter.”

Opvallend: Een erg grote betoging in Brussel over Palestina, maar minister van Buitenlandse Zaken Prévot toont zich niet erg empathisch.

• “Ik heb het signaal gehoord”, zo suste vanmorgen minister Prévot, als reactie op een erg druk bijgewoonde betoging tegen het geweld in Gaza. Daarvoor kwamen 75.000 man volgens de politie, en 110.000 volgens de organisatoren afgelopen zondag bijeen in Brussel om een “rode lijn” te trekken, met allen rode kleding aan.

• Maar op Radio 1 toonde Prévot zich niet echt empathisch: “We doen al veel. We hebben een wapenembargo tegen Israël sinds 2009. En we hebben opgeroepen tot meer sancties. Maar het kleine België zal Israël niet doen buigen, dat zal van Europa moeten komen.”

• Prévot is daarbij opvallend genuanceerd, want onder meer zijn coalitiepartners Vooruit en cd&v staan in de Kamer al weken hevig hun beklag te doen over de te lakse houding van de coalitie. Vorige week nog pleitten beide partijen voor sancties, en willen ze ook, als straks de VN-top in New York zou mislukken over het conflict, wel degelijk Palestina gaan erkennen als land.

• Maar Prévot stelde dat niet bepaald in het vooruitzicht: er is geen consensus in de regering over, herhaalde hij. En ook wees hij erop dat er geen andere Europese landen zijn die dat nu in het vooruitzicht hebben gesteld.

• Meteen reageerde 11.11.11, een van de organisatoren van de betoging, erg ontevreden: “110.000 mensen vroegen gisteren actie tegen genocide. De reactie van minister Prévot? Geen erkenning voor de rode golf. Geen actie. Alleen: we doen al veel. Het ligt moeilijk binnen de regering. Terwijl vannacht opnieuw 59 mensen stierven in Gaza. 17 van hen probeerden noodhulp te bemachtigen”, zo stelde directrice Els Hertogen.

Ook om te volgen: Het blijft maar verklaringen regenen over de 5 procent van de NAVO. Met weinig impact.

• Voortaan 5 procent van het bbp uitgeven aan Defensie, zoals de NAVO meer dan vermoedelijk zal beslissen op de top in Den Haag? 

  • “Gewoon krankzinnig”, stelde Sammy Mahdi (cd&v) in De Zondag. 

  • “Stupide” en ook “onmogelijk”, zo voerde Georges-Louis Bouchez (MR) aan in De Morgen. 

  • En Conner Rousseau (Vooruit) deed het in De Standaard: “Belachelijk”. “Trump haalt dat percentage zelf niet eens.”

• De drie haantjes lieten zo nog maar eens van zich spreken: al was het een zeldzame keer op dezelfde golflengte. Elk kiezen ze daarvoor om telkens naar de media te lopen.

• Van zijn kant trok ook minister van Defensie Theo Francken (N-VA) van leer, over “het gebrek aan defensiegeletterheid”, waarbij hij wilde weerleggen. “Wat ik de laatste weken al heb mogen lezen en horen, tart de verbeelding.” Daarbij benadrukte ook Francken dat die 5 procent er niet meteen zal komen in praktijk: het is een traject van jaren. 

• Een opgeklopt conflict, zo lijkt, want iedereen binnen de regering zit eigenlijk op dezelfde lijn: neen, we gaan niet uit de NAVO stappen. En ja, we moeten dus wel iets doen, maar zeker niet meteen die 5 procent halen. 

• Alles hangt dus af van het tempo en de dwingendheid waarmee de normen worden opgelegd. En daarvoor lobbyt de regering keihard, om dat zo ‘mild’ mogelijk te krijgen op de NAVO-top die komt.

• Prévot herhaalde vanmorgen die lijn: “Onze bondgenoten hebben geen geduld meer met ons. Maar we mogen ons niet isoleren”, zo stelde hij. “Een aantal landen in Europa zit al op 3,5 procent of zelfs 4,5 procent. Dus zij zeggen: ‘België, jullie hebben jaren en jaren niet geïnvesteerd en nu vragen jullie solidariteit?’”

• “We kunnen de beslissing over de nieuwe NAVO-norm niet tegenhouden, maar de discussie gaat over de invulling ervan de komende jaren”, zo stelde Prévot. Daarbij is de grote vraag die voorligt, of de normen er moeten komen op 7 jaar, of op 10 jaar.

Genoteerd: Pieter De Crem op weg naar de uitgang bij cd&v.

• De Crem was jarenlang vicepremier en minister van Defensie, en daarvoor in de Paarse periode ook fractieleider van cd&v in de Kamer. Maar nu lijkt hij met anderhalf been uit zijn partij te staan: zijn voorzitter windt er geen doekjes meer om

• In De Zondag maakte Sammy Mahdi dit weekend de rekening: “Ik ben zeer gevoelig voor discriminatie. Dat staat haaks op het DNA van cd&v”, zo stelt hij, nadat hij wekenlang zweeg over zijn partijgenoot.

• Hij wil daarbij “niet vooruitlopen” op de audit die loopt naar de mogelijke discriminatie van mensen met vreemde namen in Aalter, maar tegelijk is hij toch heel duidelijk: “Als daaruit blijkt, en laat ons eerlijk zijn: die signalen zijn er, dat er structureel gediscrimineerd werd, dan gaan we de deontologische commissie van de partij samenroepen”, zo stelt Mahdi.

• En nog meer: “Ik ga zeker mijn mening geven. Wat mij nog het meest van al schokte, was zijn houding tijdens de reportage. Ik kan begrijpen dat een burgemeester streng wil zijn. Maar dat hij geen enkele schroom toonde bij deze praktijken, heeft mij veel pijn gedaan. Hij leek bijna fier op de discriminatie.”