Plottwist in Brussel: dan toch ineens onderhandelingen tussen PS én MR, met Open Vld erbij, over een begroting, onduidelijkheid over finale coalitie

📊 Goedemiddag. Wat al dagen in de pijplijn zat, namelijk minstens een akkoord vinden over een Brusselse begroting, wordt concreet: David Leisterh (MR) nodigt zes partijen uit om daarover te onderhandelen. MR, Les Engagés en PS aan Franstalige kant, en Groen, Vooruit en Open Vld aan Nederlandstalige kant.

🚪 Zo is meteen de kern van een toekomstige Brusselse regering gevormd, en ligt de N-VA er voorlopig ook af. Maar ook cd&v komt niet: “Deze uitnodiging is er in afwachting van de vorming van een Nederlandstalige meerderheid”, zo zegt Leisterh diplomatiek. Zo is dé knoop in Brussel, met of zonder N-VA in de regering, ook deze keer niet doorgehakt.

💸 Sinds vanmorgen 10 uur zit de Vlaamse coalitie van minister-president Matthias Diependaele (N-VA) voor de zwaarste begrotingsbespreking in jaren. Diependaele wil iets meer dan 1,5 miljard ‘vinden’. Witte rook wordt niet al te snel verwacht: men heeft ook een heel weekend, dagen én nachten, om een akkoord te vinden.

🧮 Ook voor de Waalse regering en de Franse Gemeenschap begint men aan de begroting: daar is nog wel even tijd. De bedragen die circuleren zijn veel lager: 500 tot 600 miljoen te vinden. Het evenwicht wordt ook pas tegen 2035 terug bereikt.

🪦 Het Gaza-protest wordt steeds grimmiger: 400 militanten verstoorden de plechtige herdenking van de dood van MR-leider Jean Gol in Luik, zijn graf werd ook beklad. Zelfs de koning sprak zich daarover uit en noemde dat “verwerpelijk”.

☠️ Het tekent het compleet vergiftigde publieke debat in Franstalig België tussen Georges-Louis Bouchez (MR) en de linkse partijen. PS-voorzitter Paul Magnette spreekt over de MR als de partij “waar extreemrechts zich binnenin heeft geïnstalleerd”.

⚡ In de Kamer kwam Gaza opnieuw aan bod, deze keer meerderheid tegen oppositie. Ecolo-Kamerlid Raja Maouane kwam hard in botsing met premier Bart De Wever (N-VA), die haar “een leugenaar” verweet te zijn. Het eerste incident van het politieke jaar was meteen een feit.

🇳🇱 In Nederland neemt de Tweede Kamer, met de PVV van Geert Wilders, een motie aan om “de Belgische premier De Wever te volgen in zijn initiatief rond het Europees Hof”: België wordt zo gidsland voor Nederland, op het vlak van het asielbeleid. Lastig voor Vlaams Belang.

Een begin van witte rook in Brussel. Daar zit het Brusselse gewest al meer dan 15 maanden zonder een volwaardige regering, en is de budgettaire toestand dramatisch. Vanmorgen komt MR-kopman in Brussel David Leisterh met verrassend nieuws: zes partijen zullen samen aan de begroting beginnen. De MR zit dus samen met de PS van Ahmed Laaouej, en daarnaast Les Engagés van Yvan Verougstraete (LE) die mee de deal ineen puzzelde. Interessant: aan Vlaamse kant komen Groen en Vooruit zoals verwacht, maar ook de Open Vld schuift aan. Daar verklaarde Frédéric De Gucht (Open Vld) deze week nog eens dat hij de N-VA niet wilde lossen én dat hij een evenwicht in 2-3 jaar wil. Dat laatste is in de verklaringen van Leisterh verdwenen. En de N-VA is niet uitgenodigd aan tafel, net als cd&v dat ook niet is. Zo is er nog geen meerderheid aan Nederlandstalige kant, wat nodig is om een regering op de been te brengen, maar niet om een begroting te stemmen. “Zo trekken we wel die zes al in een fuik”, is te horen bij de onderhandelaars. Maar tegelijk is er realisme: “Op het einde zou Open Vld dan wel een haarspeldbocht moeten maken?” Bij de Vlaamse liberalen wil men nu “op inhoud” werken.

In het nieuws: Een doorbraak in Brussel?

De details: Niets is wat het lijkt, in de hoofdstad. Daar spreken sommigen wel heel optimistisch over “eindelijk hoop”, terwijl anderen toch nog heel voorzichtig blijven. Leisterh wil in elk geval nu één miljard besparen, tot 2029. Dat is eigenlijk geen al te onmogelijke opdracht, ook politiek niet: de PS had dat cijfer al in het allereerste akkoord vorige zomer aanvaard, als sanering.

• Na dagen van onderhandelen achter de schermen komt op tafel wat iedereen al aanvoelde: de route naar een eventuele volwaardige regering in Brussel loopt via het tussenstation van “eerst de begroting”.

• Het is daarop dat David Leisterh, die blijkbaar nu weer ‘formateur’ is, trots vanmorgen aankondigde om zes partijen rond de tafel te verzamelen. Dat is op zich al een doorbraak: dat de PS aan de ene kant én de MR en Open Vld aan de andere kant, nu toch bereid zijn om over de centen te gaan onderhandelen.

• Leisterh haalt er “de dramatische begrotingssituatie van het Brussels Gewest en de aanhoudende politieke blokkering” om “nu te onderhandelen over een meerjarenbegroting voor het hoofdstedelijk Gewest”. 

• En daarbij voegt hij één belangrijk strategisch zinnetje toe in zijn communicatie: “Deze uitnodiging is er in afwachting van de vorming van een Nederlandstalige meerderheid.”

• Met andere woorden: over dé cruciale knoop, al dan niet N-VA in de regering, wil men eigenlijk niets beslissen op dit moment.

• Bij de Open Vld klinkt het wel meegaand, of het nu mét of zonder N-VA is: “Als men over de inhoud kan spreken en overeenkomen, is het een andere verhaal”, zo is te horen.

De harde cijfers: Wat Leisterh voorstelt, is helemaal niet zo spectaculair.

• De besparingsoefening die de Franstalige liberaal nu aankondigt, is volgens hem “niet uit ideologische keuze, maar uit economische noodzaak”. Die dure woorden kunnen niet verhullen dat de ambitie waar de zes partijen nu mee starten, het terugdringen van het tekort in Brussel met één miljard euro tegen 2029, exact het doel is waar de PS al een jaar eerder mee akkoord ging. Toen was er sprake van “het tekort reduceren met ⅔ tegen het einde van de legislatuur”.

• Op een begroting van bijna 8 miljard zit het Brusselse Gewest nu 1,55 miljard in het rood, zo bleek uit de laatste cijfers. Dat tekort moet nu door de zes partijen herleid worden tot 500 miljoen voor Leisterh: exact ook opnieuw die ⅔.

• Dat cijfer is op zich al opvallend, omdat zowel Leisterh als Frédéric De Gucht, de twee liberale kopmannen, nog afgelopen woensdag met veel ambitieuzere doelstellingen kwamen, toen ze een media-offensief inzetten bij Le Soir en De Morgen. Daarbij ging het over een “evenwicht op 2-3 jaar”, wat veel scherper is dan de lat van 1 miljard besparingen op 4 jaar.

• Maar die ambitie van de Open Vld werd door de MR ook niet gedeeld, en al zeker niet door de andere partijen die nu aan tafel komen: los van de PS zitten daar ook Groen en Vooruit, en die noemden de plannen van De Gucht deze week “totaal onhaalbaar”. “Dat 1 miljard, dat wisten wij toch al 10 maanden?” zo klinkt het giftig.

De miserie op het eind: De cruciale vraag over de coalitie is wel niet uitgeklaard. Geen toeval.

• Door met zes te gaan “trek je iedereen in een fuik”, zo bevestigt een onderhandelaar. Technisch gezien klopt het ook: de Brusselse begroting kan wel degelijk gestemd worden door de zes partijen die nu aan tafel gaan. Ze hebben in het Brussels Parlement samen een ruime meerderheid.

• “We lossen zo al op wat we kunnen, met deze zes. En uiteraard vormen die dan ook de kern van de nieuwe regering”, zo zegt een onderhandelaar in Brussel. Maar de vraag is wat er dan precies komt nadien. “Tactisch is het toch niet onbelangrijk om te zeggen dat je geen nieuwe Brusselse regering in het zadel krijgt, zonder een meerderheid aan Nederlandstalige kant. Die begroting kan je wél stemmen, maar dan sta je weer nergens nadien.”

• En die vraag liet Leisterh wel opvallend open: zowel de N-VA, maar ook het alternatief, cd&v, is niet uitgenodigd. “Dat kan persoonlijk zijn, want de figuur van Benjamin Dalle (cd&v) irriteert velen, maar ook strategisch, om nog geen keuzes te maken”, zo zegt een onderhandelaar.

• Feit is dat meerdere scenario’s mogelijk zijn: ofwel schuift de N-VA alsnog aan op het eind, ofwel cd&v. Maar het kan ook ‘creatiever’: met gedoogsteun van Team Fouad Ahidar, of nog een optie: die ene stem van Sonja Hoylaerts, ex-Vlaams Belang en vandaag onafhankelijk parlementslid, die een regering in het zadel helpt.

De vraag: Neemt Open Vld dan de haarspeldbocht? Of is het finaal toch de PS?

• Op het eind van heel de onderhandelingen die nu beginnen over de begroting, komt men dan hoe dan ook toch bij hetzelfde weer uit: 

  • is Frédéric De Gucht, die midden oktober voorzitter van Open Vld wordt, dan bereid om in Brussel de N-VA te laten vallen? 

  • Of moet op het eind Ahmed Laaouej (PS) dan toch slikken, en de aanwezigheid van de N-VA wel degelijk aanvaarden?

• Die vraag is andermaal niet uitgeklaard: bij alle betrokkenen zindert de vorige ‘doorbraak’ nog na, toen de N-VA andere beloften kreeg over wie ze mochten naar de regering sturen, dan dat de PS had gekregen van Georges-Louis Bouchez (MR).

• De Franstalige liberale partijvoorzitter was deze keer opnieuw erg actief achter de schermen, ook richting de N-VA: dat alles doet vermoeden dat zowel hij, als ook De Gucht, toch niet zo snel een bocht van 180 graden kunnen en willen nemen. De N-VA ligt er dus nog niet ‘af’, is de boodschap tussen de lijnen.

• De ‘uitweg’ die er deze keer wordt geopperd, is een soort “akkoord” met de federale regering, dat mee de financiële situatie zou helpen stutten. Al blijft de vraag hoe men vanuit Brussel denkt de N-VA, maar ook andere federale coalitiepartners, zover te krijgen om over extra middelen of financiering nog maar te willen nadenken, voor de hoofdstad. Dat is in de verste verte niet de ambitie of de intentie van de N-VA, ook al blijft De Gucht dat openlijk maar onderstrepen.

• “Als ze echt de N-VA lozen, zou dit een haarspeldbocht van de Open Vld betekenen”, zo blijft een onderhandelaar heel pessimistisch-realistisch over ‘grote doorbraken’, zoals de Franstalige pers het uitlegt. Alles komt immers altijd terug, in Brussel.

Ondertussen aan het Martelarenplein: This is the final countdown.

• “Vandaag komen alle puzzelstukken ter sprake”, zo bevestigt een Vlaams minister.
  Het is money time voor de Vlaamse regering, letterlijk. De ploeg sluit zich op dit weekend (of zo goed als), om in de ambtswoning van de Vlaams minister-president Diependaele door te onderhandelen, tot ze een afgewerkte begroting hebben.

• Diependaele zelf had het vanmorgen over “een dik anderhalf miljard” dat moet worden gevonden. Daarbij onderstreepte hij dat ze “op het pad blijven richting evenwicht in 2027”. De N-VA onderstreepte nog eens dat het grote issue de doorstortingen van federale financiering veel trager gaan dan voorzien, wat honderden miljoenen tekort oplevert.”

• Maar Diependaele was sussend, vanmorgen bij de VRT. Hij had “geen enkele reden om aan te nemen dat het niet zou lukken” dat de deadline zou gehaald worden: hij wordt maandagmiddag verwacht in het Vlaams Parlement, voor zijn Septemberverklaring.

• “Ik denk dat iedereen aan tafel weet wat onze verantwoordelijkheid is, en dat we bereid zijn die op te nemen”, zo stelde Diependaele. 

• Dat werd eigenlijk bij Vooruit en cd&v beaamd: die leggen elk hun klemtonen, bij cd&v is dat de “middenklasse”, bij Vooruit wil men de “grote vermogens” in kaart brengen en zo misbruik aan banden leggen van premies en achterpoortjes in successierechten.

• Vandaag en vermoedelijk ook zaterdag raken ze er sowieso niet uit: eerst is er hoe dan ook nog een gewone ministerraad. Traditioneel is zo’n begrotingsopmaak toch nachtwerk, op zondagavond. Dat zal deze keer ook niet anders zijn, gezien de grootte van de oefening.

Om te volgen: De begrotingen in Wallonië en voor de Franse Gemeenschap gaan over miljoenen, geen miljarden.

• Deze week nog zaten Diependaele, premier De Wever en de Waalse minister-president Adrien Dolimont (MR) samen voor hun overleg. Daarbij werd ook de komende begrotingsoefening voor alle regeringen overlopen: finaal beoordeelt de Europese Commissie immers heel het ‘Belgische’ financiële huishouden, van de federale overheid én de deelstaten samen.

• Daarbij wegen de Franstaligen uiteraard minder door, economisch én demografisch. Maar tegelijk is het ook opvallend hoe zowel de regering van Dolimont, in het Waalse gewest, als die van Elisabeth Degryse (Les Engagés) voor de Franse Gemeenschap veel bescheidener meerjarenbegrotingen hebben opgesteld vorig jaar, toen ze finaal hun cijfers vastlegden.

• Beide regeringen willen pas tegen 2035 opnieuw een begroting in evenwicht: hun gecombineerde tekort zit vandaag op 3,5 miljard. Dat moet nog 1,7 miljard tekort zijn in 2029, om het traject aan te houden.

• Daarom moeten Dolimont en Degryse de komende weken samen op zoek naar bijkomend zo’n 500 tot 600 miljoen, om die koers aan te houden. Toch een ander niveau dan de Vlaamse regering, die ineens 1,5 miljard doet.

• Bij de MR heeft Bouchez, die federaal liefst 20 miljard wil gaan besparen, ook wel al plannen over waar ze het geld willen halen: zo neemt hij al langer het kindergeld in het vizier. Dat zou hij willen beperken vanaf het vierde kind.

Heel straf: Bijzonder grimmig en brutaal protest in Luik.

• Totale chaos in Luik aan de universiteit gisteren, waar de MR een herdenkingsplechtigheid organiseerde voor hun gevierde kopman Jean Gol, die dertig jaar geleden overleed. Gol was partijleider en minister van Justitie, het studiecentrum van de MR is naar hem vernoemd. De man was ook Joods: zijn oorspronkelijke familienaam was Goldstein.

• Maar een vierhondertal militanten van de Palestijnse zaak voerden dus gewelddadige acties: ze verhinderden fysiek de MR-leden en kopstukken om de zaal te betreden. Zo werden er bommetjes en rotte tomaten gegooid, waarbij de MR-leden gewond raakten, en werd er gespuwd op mensen, en tekende men zelfs een hakenkruis op de jas van één van de vrouwelijke militanten van de MR-jongeren.

• Kopstukken als Christine Defraigne (MR) en Louis Michel (MR) moesten allemaal finaal via een zij-ingang van het universiteitsgebouw naar binnen: de hoofdingang was gewoon geblokkeerd door de betogers. Uiteindelijk maakte de politie die wel vrij, zodat Bouchez binnen kon.

• Die haalde fel uit naar “onaanvaardbaar geweld van links”. “We zullen ons nooit laten intimideren”, zo sprak Bouchez. Hij kreeg forse bijval van zijn eigen minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR), die het “een belediging voor de democratie” noemde, wat in Luik gebeurde. “Onder het mom van een zogenaamd activisme zaait een steeds grotere groep organisaties geweld, haat en soms zelfs antisemitisme in ons land.”

• Opvallend was dat bij Ecolo verschillende mandatarissen op sociale media zich vrolijk maakten over de protesten, die de MR-kopstukken dwongen om via een zij-ingang binnen te gaan. 

• En uitgerekend gisteren kwam PS-voorzitter Paul Magnette ook met een statement dat kon tellen, over de MR. Op de zender BX1 beschuldigde die de MR ervan dat “extreemrechts zich geïnstalleerd heeft binnen die partij”. 

• “We zien duidelijk de agressiviteit. (...) Het zijn boodschappen die voortdurend door een deel van de MR-mensen worden uitgedragen, die polariseren, verdelen en min of meer rechtstreeks inspelen op racistische gevoelens. Dat maakt de relaties met de MR buitengewoon ingewikkeld.”

Nog straffer: Het bekladden van de graftombe van Gol beweegt zelfs de koning tot een reactie.

• Het kan moeilijk los gezien worden van de keiharde acties in Luik: op het kerkhof daar werd gisteren ook de graftombe van Gol zelf beklad met rode verf. Daarop de woorden: “Never Again” en “Hé Merde”. Die lijken een duidelijke verwijzing naar het huidige conflict in het Midden-Oosten.

• Het regende nadien verontwaardigde reacties. Meest opvallende was die van het Paleis. Koning Filip belde persoonlijk met de dochter van Gol, een magistraat in Luik, om zijn verontwaardiging “te uiten over deze verwerpelijke daad en haar zijn steun te betuigen”, zo liet het Paleis weten. “Antisemitisme en haat zijn onaanvaardbaar.”

• In de Kamer ging ook De Wever door op de zaak: hij greep vragen over Gaza van Ecolo, PS, PVDA en Groen aan om nog eens scherp de bekladding te veroordelen. “Er is niets verachtelijker en verwerpelijker dan het schenden van een graf”, zo stelde hij.

• Overigens was men hier op links ook wel duidelijk: zowat iedereen bij de PS, en bij alle andere partijen veroordeelde het bekladden van de tombe.

Ook vastgesteld: ‘Gaza’ raast nog door in de Kamer.

• Eén onderwerp leidde tot heel felle tussenkomsten opnieuw tijdens de eerste plenaire zitting van het parlementaire jaar: Gaza. Daarbij ging de linkse oppositie in crescendo tegen de eerste minister in. 

• Opvallend: bij de kritische regeringspartners Vooruit, cd&v en Les Engagés was het deze keer helemaal stil over het onderwerp. Zij raakten immers op het einde van de zomer aan een regeringsconsensus over het onderwerp.

• Maar voor de PS, PVDA, Ecolo en Groen volstaat dat compromis lang niet. “Wanneer gaat België nu eindelijk haar verantwoordelijkheid nemen en de genocide in Gaza erkennen?” zo eiste Christophe Lacroix (PS) met trillende stem. 

• En ook Staf Aerts (Groen) wilde van Wever die kwalificatie horen: “U gaat als eerste minister naar New York om ons land daar te vertegenwoordigen. We beschikken over verschrikkelijke beelden en omvangrijke rapporten. Ik wil van u weten of Israël volgens u een genocide op de Palestijnse bevolking uitvoert?”

• Daar ging de eerste minister niet op in. 

• Maar toen Raja Maouane, voormalig Ecolo-voorzitter en vandaag één van hun twee resterende Kamerleden, tussenkwam, gingen de poppen aan het dansen.
  Maouane stelde over De Wever “dat u dinsdag in de Commissie minutenlang heeft gepraat, maar niet één woord gerept heeft over de Palestijnse burgers, over de kinderen, de vrouwen en mannen die gedood zijn.”

• “Dat is een leugen”, stelde De Wever vanop het bankje naast het spreekgestoelte. “Helemaal geen leugen, lees het verslag”, zo stelde Maouane. “Mijn maag keert om, en u zal me niet beschuldigen van leugens.” “Maar u bent een leugenaar”, zo herhaalde De Wever in het Frans.  

• De hele uit uitwisseling duurde zo’n 10 seconden, maar op het eind liet Kamervoorzitter Peter De Roover (N-VA) niet toe dat Maouane nog die 10 seconden langer dan haar één minuut spreektijd doorging. Meteen was het Ecolo-Kamerlid bijzonder boos, en weigerde ze eerst naar haar plaats te gaan: “De premier heeft mij onderbroken”, zo stelde ze. De Wever erkende dat overigens zelf ook, al knikkend.

• Maar De Roover wilde op de eerste plenaire zitting niet de chaos laten regeren: de regel in de Kamer is dat de micro van iemand moet aanstaan om het officiële verslag te halen, en dan dus extra tijd te krijgen. Al kan men die regel ook wel wat ‘flexibel’ interpreteren.

• De fractieleider van Groen-Ecolo, de ervaren Stefaan Van Hecke (Groen), probeerde nog door in te roepen dat het “een persoonlijk feit” was van de premier, en Maouane dus het recht had te reageren, maar ook daar ging De Roover niet op in, tot groot ongenoegen van heel de linkse oppositie. 

• Opvallend: tegelijk applaus op de banken van Vlaams Belang, toch ook in oppositie, om De Roover te steunen. En zo ging de temperatuur meteen heel fel de hoogte in, de eerste zitting na de zomer.

Tenslotte: Nederland volgt België, ook de PVV kiest voor “een initiatief van De Wever”.

• De Nederlandse regering van Dick Schoof viel er finaal over: een strenger asielbeleid. En één van de discussies die daarover in Den Haag extreem hard ging, was die over de houding ten opzichte van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, of EVRM.

• Voor de zomer schreven immers acht asielkritische landen in Europa, waaronder Italië en Oostenrijk, maar ook België, een gezamenlijke brief om de vergaande interpretaties van dat EVRM door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg toch te gaan herbekijken. In de praktijk komt het er dan op neer dat asielzoekers in Europa minder snel rechten toegekend zouden worden.

• De PVV van Geert Wilders eiste toen dat Nederland die brief ook zou tekenen: men merkte expliciet op dat België dat wél deed. Premier Schoof wilde niet mee. Uiteindelijk viel het kabinet in Den Haag.

• Maar erg opvallend: gisteren stemde de Tweede Kamer in Nederland wel een motie, met steun van de PVV van Wilders, op voordracht van de BBB en de VVD, de boerenpartij en de liberalen dus, over die bewuste brief. En straf daarbij zijn de volgende bewoordingen van de motie: “Constaterende dat de Belgische premier Bart De Wever een oproep heeft gedaan om samen met andere landen te werken aan een interpretatieprotocol om de invloed van het EVRM op asielbeleid in te perken, verzoekt de regering om het initiatief van De Wever te steunen.” 

• Zeker voor Vlaams Belang is dat wat ongemakkelijk: hun zusterpartij blijft zo onrechtstreeks naar België verwijzen als ‘gidsland’ in de asieldiscussie.