“Trump gaat zijn vijf procent krijgen, voor Defensie. Vraag is hoe je dat dan invult”: De Wever en Prévot met stille diplomatie voor cruciale NAVO-top

🪖 Goedemorgen. Juni wordt een cruciale maand voor Arizona: de beslissing in Den Haag over de nieuwe NAVO-normen zal enorme gevolgen hebben voor de begroting.

🚴 Daarbij was België met minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (LE) op de NAVO-top in Antalya plots voor het peloton aan het fietsen, door openlijkeu de budgetverhogingen te temperen: niet meteen hoe Arizona het wilde aanpakken.

🇪🇺 Binnen Arizona voelt men aan: “Die vijf procent wordt onvermijdelijk.” Maar achter de schermen is premier Bart De Wever (N-VA) wel degelijk bezig om de budgetstijgingen zo ‘aanvaardbaar’ mogelijk te krijgen, en een Europese coalitie daarover te bouwen.

🚪 Over de meerwaardebelasting blijft het ook publiek heen en weer gaan: Sammy Mahdi (cd&v) viel dit weekend openlijk Vooruit aan over alweer een ‘achterpoortje’, de meerwaarde op pensioensparen. Valerie Van Peel (N-VA) sust.

📓 Na commotie over 52 kinderen die verwekt zijn met zaad van een Deense anonieme donor, maakt men werk van het afschaffen van anoniem donorschap. Dat kan, omdat Arizona niet zoals Vivaldi “alle ethische dossiers aan elkaar koppelde”.

🗡️ Les Engagés wil in Brussel de N-VA lozen, maar de liberalen lijken dat niet van plan. Ook deze week komt er meer dan vermoedelijk geen doorbraak in de hoofdstad.

🫸 Bij Vlaams Belang openlijke ergernis van Filip Brusselmans (Vlaams Belang) over Filip Dewinter (Vlaams Belang). Maar niemand grijpt in.

🏠 En PVDA zet de aanval in op de “woontoelagen” van ministers, een extraatje bovenop hun loon dat al bijna 30 jaar bestaat. Vooruit en cd&v gaan er in mee: ze willen het laten vallen.

“Op papier wordt het 5 procent, dat is zeker. Het gaat erom wat het in realiteit wordt.” België is in alle discretie een coalitie van Europese landen aan het bouwen die zich toch verzetten tegen een al te steile stijging van de NAVO-norm voor defensie-uitgaven. “Als we straks op zeven jaar moeten evolueren naar 3,5 procent van het bbp effectief aan het leger uitgeven, is dat recht met onze kop naar beneden uit het raam springen”, is de korte samenvatting binnen de regeringstop. Die positie verwoordde minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot al op de NAVO-top in Antalya, waar hij dat iets te fel deed, en zo alleen kwam te staan. Maar het heeft wel andere EU-landen getriggerd, die in stilte hetzelfde denken en België komen opzoeken om samen te pleiten voor ‘werkbare’ regels. De consensus is dat het “5 procent” wordt als grote symboliek, om Donald Trump tegemoet te komen. Daarachter zit het echte rekenwerk: wat is de verhouding tussen ‘puur militaire uitgaven’ en infrastructuur: 3,5 procent versus 1,5 procent, of eerder 3 procent en 2 procent? En is het een pad op 10 jaar, in plaats van 7 jaar? Plus: de verplichte sprongen om het groeipad te maken, is dat 0,2 procent verplichte groei erbij per jaar, of per twee of drie jaar? “Vergis je niet, de echte discussie zit binnen Europa, niet tussen ons en Trump”, zegt een hoge bron.

In het nieuws: Een cruciale maand voor Arizona, waar in Den Haag de financiële toekomst wordt bepaald.

De details: België bereidt zich voor op een heftige discussie, vooral tussen de Europese landen, over de nieuwe NAVO-regels rond de budgetten voor defensie. Samen met onder meer Italië en Spanje is De Wever in alle stilte voorstellen aan het bouwen die de nieuwe regels “leefbaar” moeten houden, budgettair gezien.

• Het is een van de discussies met de grootst mogelijke budgettaire impact van deze legislatuur, maar veel openlijk debat is er niet: de NAVO is en blijft een opake organisatie, als het aankomt op het politieke proces achter beslissingen.

• Maar achter de schermen houdt iedereen uiteraard de adem in over de komende NAVO-top in Den Haag, eind deze maand. Daar wil het militaire bondgenootschap nieuwe normen gaan opleggen over defensie-uitgaven.

• Die discussie komt er onder druk van de Amerikaanse president Donald Trump, die nu al maandenlang als getal “5 procent van het bbp” naar voren schuift. 

• “Initieel dachten wij dat dat een onderhandelingstechniek was, een zot openingsbod. Maar dat is het niet: Trump zal zijn 5 procent krijgen, zo is onze inschatting”, is te horen bij een hoge regeringsbron.

Die kleine lettertjes: Een Belgisch trio werkt aan de ‘modaliteiten’.

• De drie betrokken ministers die het dossier trekken, premier De Wever, minister van Defensie Theo Francken (N-VA) en minister van Buitenlandse Zaken Prévot, zitten daarbij met dezelfde analyse: het gaat dus al niet meer over die 5 procent, het gaat erover hoe die concreet wordt ingevuld.

• Daarbij zal die 5 procent immers grotendeels symbolisch zijn. Want in de details van het akkoord zitten drie parameters die de reële financiële impact voor alle lidstaten enorm zullen bepalen.

• Ten eerste: de verhouding tussen ‘puur militaire’ uitgaven en de andere ‘strategische investeringen’.

  • Bij die laatste categorie worden investeringen in havens, wegen, spoorwegen, telecominfrastructuur, cyberarchitectuur en allerlei andere gerekend. “De vraag is zelfs vooral of er echt zal controle zijn op die rekeningen”, zo is binnen de regering te horen. Feit is dat enkel de ‘puur militaire’ uitgaven echt streng zullen gecontroleerd worden.

  • En dus is de vraag welke verhouding het wordt: 3,5 procent en 1,5 procent, zoals NAVO-baas Mark Rutte al voorstelde, of toch eerder 3 procent ‘militair’ en 2 procent ‘strategische investeringen’. 

  • Dat kan al een enorm verschil geven. “We gaan trekken en duwen op die split, zoveel is wel duidelijk”, zo is te horen binnen Arizona.

• Ten tweede: op welk tijdspad strekt men de stijging uit? 

  • Daarbij is de vraag of men blijft werken met zeven jaar, dus tot 2032, of eerder op tien jaar, tot 2035 dan. 

  • “Op tien jaar kan veel gebeuren: Trump zal weg zijn, maar vermoedelijk is er dan ook geen oorlog meer. Rusland is financieel ook niet in staat om tot in het oneindige aan die oorlog te blijven uitgeven”, zo is de analyse.

• Ten derde: wat zijn de verplichte ‘sprongen’ die de NAVO-lidstaten moeten maken?

  • Ook het groeipad zelf zou men willen vastleggen: hoeveel moet er per jaar effectief bijkomen in het defensiebudget? Nu circuleren bedragen tot 0,2 en zelfs 0,3 procent van het bbp per jaar, van verplichte groei. 

  • “Als het dat wordt, opnieuw, dat is compleet onhaalbaar voor België. Maar als we dat naar 0,2 procent op drie jaar krijgen, of 0,1 procent om de twee jaar, dan is het werkbaar.”

De politieke realiteit: Plots was Maxime Prévot helemaal alleen voor het peloton aan het rijden.

• Arizona heeft qua buitenlandpolitiek, en met name voor defensie, ingezet op één zaak: opnieuw een “betrouwbare bondgenoot worden” ten opzichte van alle Westerse partners. “Laat ons eerlijk zijn, we hebben die boel jarenlang verwaarloosd, en we hebben tegelijk wel het NAVO-hoofdkwartier. Dat was niet houdbaar meer”, zo was en is de consensus binnen de federale ploeg.

• Maar tegelijk is er de budgettaire zorg: De Wever I moet een ‘saneringsregering’ worden, die ‘de boel financieel op orde zet’. Maar als daar plots tientallen miljarden voor Defensie bijkomen, wordt dat initiële plan wel heel moeilijk te realiseren. En dus is al langer de afspraak binnen de federale ploeg dat België er alles aan gaat doen om niet met overdreven nieuwe normen te worden geconfronteerd.

• De bedoeling was dat Prévot op een top van ministers van Buitenlandse Zaken in Antalya de neus aan het venster zou steken. “Alleen deed Maxime dat wel iets te geweldig, door dat allemaal in een persconferentie te gaan vertellen. Ineens stonden wij daar helemaal alleen, en waren we voor het peloton uit gaan rijden. Dat was wel niet de bedoeling”, vertelt een minister al lachend. 

• “En dat net terwijl Francken in diezelfde week in Washington DC overal was gaan vertellen ‘hoe anders deze Belgische regering zou worden’. Oepsie.”

• Die ‘rebelse houding’ is ondertussen wel gecorrigeerd: België wil niet alleen en openlijk gaan strijden. En ook Prévot zit wel op die lijn: vooral niet plots nu in het schietkraam van Trump gaan staan.

De politieke realiteit (2): De woorden van Prévot hadden wél effect… “Nu vinden andere landen ons.”

• Tegelijk heeft iedereen in Europa wel opgemerkt wat Prévot heeft gezegd: met name die Europese landen die in alle stilte ook grote bedenkingen hebben bij al die plannen om extra uit te gaan geven. 

• “Die landen willen het niet luidop zeggen, maar zitten op onze lijn. En daarrond moeten we nu een coalitie bouwen”, zo is te horen binnen Arizona.

• De twee grote partners daarbij zijn Italië en Spanje. In Italië heeft premier Giorgia Meloni geen enkele ruimte om nog meer te gaan doen voor het leger: nu al wordt er bij de Italianen heel creatief met de boekhouding omgegaan, plots tellen de Carabinieri, maar ook zelfs de Guardia di Finanza mee in defensiebudgetten.

• En in Spanje is er met Pedro Sánchez een socialist aan de macht die geen enkele zin heeft om al te ver te gaan. Bovendien is ook daar de budgettaire situatie niet optimaal.

• “Tegenover ons staan vreemd genoeg niet de Amerikanen, maar vooral andere Europese landen. Met name de Baltische staten en Polen, dringen echt erop aan dat de West-Europese landen hun deel doen. Tegen Trump ‘neen’ zeggen is nog niet zo moeilijk, het is lastiger om dat met Europese bondgenoten te doen”, zo merkt een minister op.

De politieke realiteit (3): Bij cd&v gaan ze toch de ‘rode lijn’ moeten inslikken.

• “Wat moet De Wever straks doen in Den Haag, alles daar platleggen, omdat ‘Sammy Mahdi niet akkoord gaat, back in Belgium’. Hoe zien ze dat dan eigenlijk bij cd&v?” Binnen de coalitie is er toch wel wat verwondering over de ‘rode lijn’ die de christendemocraten al trokken over de defensiebudgetten.

• Daarbij kwam cd&v-voorzitter Sammy Mahdi met de harde eis dat het “2 procent en niet meer” moet zijn. Dat deed hij zonder dat met de coalitiepartners af te toetsen, of er achteraf uitleg over te komen geven, van hoe hij dat concreet dan ziet.

• Binnen Arizona is de inschatting alvast dat die 2 procent “en niet meer” vandaag al “totaal niet realistisch meer is”. “Het zal gewoon die 5 procent van Trump worden.”

• Maar tegelijk sust men ook wel: “In praktijk zal het gewoon niet zo hard gespeeld worden. We gaan al ons best moeten doen om al dat extra budget te kunnen uitgeven. Er is gewoon geen absorptiecapaciteit binnen Defensie vandaag. En ook de defensie-industrie kan niet zomaar volgen en we gaan ook geen zotte prijzen betalen. Dus die 2 procent zal deze legislatuur al heel goed zijn, het gaat over het pad nadien”, zo vertelt een minister van Arizona.

• In praktijk wil Francken een twintigtal F-35’s bijkopen en ook snel een nieuw fregat bestellen. Plus een heel forse inspanning doen, om de munitievoorraden aan te vullen én om een volwaardig luchtafweersysteem op te bouwen. Die plannen moeten de komende weken ook concreet afgeklopt worden, zodat ze op de NAVO-top gepresenteerd kunnen worden aan de bondgenoten.

Op de agenda: De meerwaardebelasting moet geregeld worden deze maand. Maar eerst moet daarover wat rust in de tent komen.

• Wie dacht dat na de vorige woelige week, met onder meer de kabinetschef van minister van Financiën Jan Jambon (N-VA) in het oog van een stormpje, de rust nu zou weergekeerd zijn rond de meerwaardebelasting, was er dit weekend al aan voor de moeite.

• Andermaal zette cd&v-voorzitter Mahdi een offensief in: deze keer was het tegen Vooruit dat de aanval werd ingezet. Daarbij wil Mahdi absoluut niet dat er ook een meerwaardebelasting komt op pensioensparen. “De gewone man op straat mag niet de dupe van het systeem worden”, zo verklaarde hij aan VTM. “Ik maak me zorgen over een aantal gesprekken die lopende zijn”, zo klapte hij wat uit de biecht van de onderhandelingen.

• Feit is dat het al weken gaat over de zogenaamde vrijstellingen of ‘achterpoortjes’ voor de nieuwe meerwaardebelasting. Die hollen volgens Vooruit de taks zelf uit, en bedreigen de inkomsten uit die nieuwe heffing. Zij willen zo weinig mogelijk van die vrijstellingen.

• Bij cd&v zijn ze nogal dubbel: enerzijds is er aan de regeringstafel Vincent Van Peteghem (cd&v), de minister van Begroting die systematisch waarschuwt dat er wel genoeg inkomsten uit de nieuwe taks moeten komen. Anderzijds is er dus Mahdi, die telkens met uitzonderingen komt, vrijstellingen tot 20.000 euro per jaar voor de winst, én dus ook voor pensioensparen.

• Vooruit doet over het pensioensparen de deur ook niet volledig dicht: dat moet “aan tafel bekeken worden”, om te zorgen dat men in elk geval die spaarders niet dubbel belast. Maar daar nu al op toegeven, willen de socialisten niet.

• Vanuit de oppositie reageert Open Vld alvast snoeihard: “Deze regering verdubbelde al de solidariteitsbijdrage voor de tweede pensioenpeiler. Maar nu volgt nog een meerwaardebelasting op pensioensparen. De overheid moet dat net aanmoedigen. Arizona doet net het omgekeerde en dat is niet alleen niet fair, maar ook compleet contraproductief”, reageert Alexia Bertrand (Open Vld).

• Op de RTBF suste de nieuwe voorzitter van de N-VA, Valerie Van Peel, alvast iedereen. Ze had het over “onnodige nervositeit” in het dossier. “Die taks komt er. Maar als we iets geleerd hebben van de vorige regering, dan is het dat het beter is om geen veto’s te stellen en geen grote verklaringen in de pers te doen.”

Ook genoteerd: Een onderzoekscommissie over de database voor spermadonoren die nooit werd opgericht?

• “Eindelijk” wordt anonieme spermadonatie nu opgeheven, maar “waarom moest er weer eerst een schandaal losbarsten?” Het was cd&v-Kamerlid Els Van Hoof die vanmorgen in De Standaard dat commentaar liet optekenen.

• Bij Vooruit verslikten ze zich toch even in de koffie: was het niet uitgerekend diezelfde cd&v én diezelfde Van Hoof geweest, die in de vorige legislatuur alle mogelijke ethische hervormingen tegenhield, omdat alles gekoppeld was aan de hervorming van de abortuswet?

• Bij Arizona werden een vijftal ethische hervormingen afgesproken, die deze keer dus wél uitgevoerd moeten raken, zonder onderlinge koppeling. Daarbij onder meer die fameuze abortuswet hervormen, maar ook het afschaffen van de anonieme donatie. Daarover kondigde minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) aan dat hij er “snel werk van gaat maken”.

• Diezelfde Vandenbroucke kwam dit weekend wel onder vuur. Want liefst 52 Belgische kinderen bij 37 vrouwen stammen via spermadonatie af van een Deense donor met een kankerverwekkend gen. Dat is tegen de wet: in België mag een donor slechts zes vrouwen bevruchten.

• Maar doordat er geen werkende database was, kon dat wel gebeuren. Die databank was nochtans al in 2007 wettelijk voorzien, maar kwam er nooit. Vandenbroucke had het bij de VRT zondag over “politieke nalatigheid”: hij sloot ook niet uit dat er een onderzoekscommissie zou komen in de Kamer, waar meerdere partijen al op aandrongen. 

• Onder meer de N-VA en cd&v wezen in het verleden op de “ongevoeligheid van toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) in dat dossier”.

Ondertussen in Brussel: Alweer dezelfde patstellingen, alweer dezelfde analyses.

• Deze week verwacht de MR een antwoord op de ‘regeerverklaring’ van zo’n 80 pagina’s die formateur David Leisterh (MR) en voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR) uitwerkten: is dit een basis om mee te vertrekken, om een Brusselse regering te maken?

• Zowel Open Vld als de N-VA gaven al aan dat ze dat zeker vinden: zij willen aanschuiven bij onderhandelingen. Ondertussen bestudeerden Les Engagés en DéFI de tekst aan Franstalige kant, en kregen ook Vooruit, Groen en cd&v de tekst aan Nederlandstalige kant. Wat de PS en Ecolo doen, die ook de tekst kregen, is hoogst onduidelijk. De kans dat zij ‘akkoord’ gaan om aan tafel te komen, is niet groot.

• En zo hebben Bouchez en Leisterh geen meerderheid zonder die PS of Ecolo aan Franstalige kant. De vraag is of Ahmed Laaouej (PS) dan doorzet met zijn idee van een ‘progressieve coalitie’, met de communisten van PVDA-PTB en Team Ahidar. Ook die coalitie lijkt niemand echt te zien werken.

• Opvallend was dit weekend dat bij Les Engagés de lokale man Christophe De Beukelaer (LE) de deur openzette voor een coalitie met Team Ahidar. Maar even later deed Yvan Verougstraete (LE) die deur weer dicht: voor Les Engagés was dat toch niet de juiste keuze. Ook de MR, N-VA en Open Vld spraken al een veto uit tegen Ahidar.

• Verder moet volgens Les Engagés dan maar de N-VA opkrassen uit de coalitie aan Nederlandstalige kant, zodat de PS er dan aan Franstalige kant wél in kan. Verougstraete ziet met name Open Vld en Frédéric De Gucht “wel van mening veranderen”. Bij Les Engagés hebben ze precies de interne dynamiek van de Vlaamse liberalen wat gemist.

Genoteerd: Ergernis intern bij Vlaams Belang over Dewinter.

• Het blijft een oud zeer voor Vlaams Belang: de manier waarop Filip Dewinter zichzelf telkens in de kijker speelt. Vorige week was het weer prijs: op Instagram plaatste Dewinter een foto van zichzelf met een partijgenoot, terwijl ze poseerden bij een vlag van Verdinaso, een autoritaire beweging voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. 

• In de post zelf schreef Dewinter bovendien: “Onze eer is trouw”, als leuze, een duidelijke verwijzing naar “Meine Ehre heißt Treue”, de wapenspreuk van de SS.

• Het leidde tot een rel in de Antwerpse gemeenteraad: N-VA-Kamerlid Michael Freilich haalde fel uit over de post: “Terwijl het Belang oproept om antisemitisme te bestrijden, pakt Filip Dewinter uit met een SS-spreuk én hulde aan een fascistische beweging. De schijnheiligheid kent geen grenzen.”

• Dewinter zelf minimaliseerde de zaak van de SS-leuze in Het Laatste Nieuws: “Ik vind dat een mooie leuze, mag dat? Waarom zou het een uiting van nazi-sympathie zijn? Hitler was een vegetariër. Zijn alle mensen die geen vlees eten dan neonazi’s?”

• Maar binnen zijn partij wordt het allemaal niet geapprecieerd. In een zeldzaam moment van kritiek op partijgenoten haalde Vlaams Belanger Filip Brusselmans dit weekend uit in De Zondag: “Dat het altijd dezelfde mensen zijn die voor herrie zorgen, daar zit ik mee verveeld. En vervolgens wordt er van ons verwacht dat we het oplossen. Dat ga ik dus niet doen. Daarom zeg ik: dit is zijn probleem, niet dat van de partij. Dat hij het zelf oplost.”

Ook genoteerd: PVDA zet de aanval in op de woontoelagen van ministers. Vooruit en cd&v willen ze weg.

• Ze bestaan al sinds 1998: de zogenaamde ‘woontoelagen’ van ministers. Dat is een forfaitair bedrag dat elke minister krijgt naast het loon, in theorie om hen toe te laten in Brussel ook een appartementje te kunnen huren. In praktijk is het een aanvulling op het loon.

• Het gaat om ruim 1.100 euro netto per maand. Dat komt bovenop een bruto salaris van 260.000 euro per jaar. 

• Die vergoeding valt PVDA nu aan: Jos D’Haese, de fractieleider van PVDA in het Vlaams Parlement, wil ze afschaffen. “Waarom zou de belastingbetaler voor ministers hun huishouden moeten opdraaien? Bovenop hun riante lonen, dienstwagens en chauffeurs blijkt nu dat ze ook hun eigen woonkosten vergoeden”, zo zegt D’Haese, die er de voorpagina van Het Nieuwsblad voor kreeg.

• Nieuw is het dus niet, en de Vlaamse regering indexeerde ook nooit die vergoeding. Maar de Vlaamse regering is niet van plan, nu PVDA plots briest, om de vergoeding te schrappen: ze besparen al door systematisch alle lonen van ministers niet te indexeren, zo is de verdediging, die minister-president Matthias Diependaele (N-VA) voerde in het Nieuwsblad.

• Maar zijn coalitiepartners denken er anders over: Vooruit-voorzitter Conner Rousseau reageerde vanmorgen al aan Belga. "We hebben dit tijdens de onderhandelingen al eens proberen afschaffen. We proberen het nu opnieuw. Dit is iets van de vorige eeuw.” Meteen volgde ook cd&v: “Wat ons betreft mag dat herzien worden.”  

• Afspraak dus bij de begrotingsbesprekingen in september. Federaal bestaat het ook, daar gaat het om een vergoeding van 1.900 euro netto per maand. Daar zijn geen plannen om dat te schrappen, maar uiteraard zitten ook daar Vooruit en cd&v in de coalities.